Antik Çağ’da bilhassa zeytinyağı üretimiyle değerli bir ticaret merkezi olan Urla’da, tarihe tanıklık eden asırlık zeytin ağaçları yıllara meydan okumaya devam ediyor.
BİRİNCİ ZEYTİNYAĞI ÜRETİM TESİSLERİ
Urla sonları içinde yer alan 12 İyon kentinden biri olan Klazomenai, birebir vakitte tarihteki birinci zeytinyağı üretim tesislerinin bulunduğu antik kent olma özelliğini taşıyor. Bu nedenle bölgede birçok tarihi ve yaşlı zeytin ağacı bulunuyor. Bunların ortasında Çeşmealtı’nda Okul Yolu Caddesi üzerindeki yaklaşık 600 yaşındaki tescilli zeytin ağacı ise Çeşmealtı’nın sembolü durumunda.
Tabiatın sessiz şahitleri asırlık ağaçların şenlendirdiği yollar, pandemi devrinde yürüyüş yapanların keyifli bir rotası haline geldi. Salgın sonrası kalabalık kentlerden ve ortamlardan kaçarak kışı yazlıklarında geçirmeye başlayan vatandaşlar, havanın da hoş olmasını fırsat bilerek vakitlerini tabiat yürüyüşleri ile geçiriyor.
KİMİLERİ “ANIT AĞAÇ” POZİSYONUNDA
Meyvesiyle rahmeti, kısmıyla barışı simgeleyen asırlık zeytin ağaçlarının bir kısmı İzmir Tabiat Varlıklarını Muhafaza Bölge Komitesi kararı ile “anıt ağaç” olarak tescil edilip muhafaza altına alındı. Ağaçların bir kısmı ise yıllar içinde içleri oyulmuş, kabukları çatlamış görünümleriyle yol kenarlarında görsel şölen oluşturuyor.
7 Ocak’ta Urla’da bir sitenin inşaatından sökülen yaşı 550-600 ortası olduğu düşünülen zeytin ağacı da İzmit Belediyesi tarafından alınarak vilayetteki Sabri Yalım Parkı’na yaklaşık 12 saatlik uğraşlar sonucu dikildi. Yıllara meydan okuyan birden fazla zeytin ağacı etraf sakinleri tarafından manevi olarak korunurken, kimileri ya çöp konteynerlerinin durağı ya da kollarıyla araçların garajı olmuş durumda.
ÇÖPLÜK İMGESİ YÜREKLERİ SIZLATIYOR
Doğal formunu ve sıhhatini koruyarak yüz yıldan fazla hayatta kalabilmiş bu asırlık ağaçlardan bazısının ise vakitle oyulmuş kovuğu adeta çöplük olmuş yahut çabucak yakınındaki iş yerinin teşhir alanı olmuş durumda.
URLA CİVARINDA BİRÇOK ASIRLIK AĞAÇ VAR
Etraf ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, geçen yıl nisan ayında Türkiye’de bugüne kadar tescil edilmiş anıt ağaç sayısının 9 bin 363 olduğunu açıkladı. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Müdafaa Genel Müdürlüğü, kentin yaşlı bekçileri anıt ağaçların tescili, bakımı, envanter çalışmaları ve onarımları için 2020 yılı içerisinde yaklaşık 1 milyon lira harcama yaptı.
Genel Müdürlük, İzmir’de 400 adet anıt ağacın, 6 adet ağaç topluluğunda 809 ağaç ve tescil edilmesi talep edilen 138 adet potansiyel anıt ağacın bakım ve onarımlarına temel mevcut durumlarını belirleyip koordinatları alarak envanter çalışmalarını tamamladı. Bu ağaçlardan bir kısmı da Urla’da bulunuyor.
831 BİN 180 ZEYTİN AĞACI URLA İKTİSADINA KATKI SAĞLIYOR
Urla’da toplam tarım alanının 4 bin 770 hektarlık kısmında zeytin yetiştiriciliği yapılıyor. Yağı hayat, yaprağı ilaç, ömrü uzun ve randımanı yüksek olan zeytin, Urla tarımında en kıymetli eseri oluşturuyor. İlçedeki zeytin ağaçlarının yüzde 75’i dağlık topraklarda, yüzde 20’si yamaç ve taban topraklarda yetiştiriliyor.
İlçede 831 bin 180 adet zeytin ağacından ortalama 10 bin 200 ton zeytin hasat edilirken, bunun bir kısmı zeytinyağı, bir kısmı da sofralık olarak tüketiliyor. Toplanan zeytinler ilçedeki 12 zeytinyağı fabrikasında işlenerek ilçe iktisadına katkı sağlıyor. Yaklaşık 3,5-4 kilogram dane zeytinden 1 kilogram zeytinyağı elde ediliyor.
URLA ZEYTİN İŞLİĞİYLE TARİHTE DÜNYA VE TÜRKİYE’DE BİRİNCİLERİN ADRESİ
Klazomenai zeytinyağı işliği (üretim tesisi) bugüne kadar dünya üzerindeki hafriyatlarda ortaya çıkarılmış en iyi teknolojiye sahip ve en eski birinci işlik olarak biliniyor. Türkiye’de ise bulunan birinci ve tek antik zeytinyağı işliği. Kalıntılar M.Ö. 6. yüzyıla tarihleniyor. Bugünkü zeytinyağı çıkarma sisteminin atası niteliğindeki işlikte kayaya oyulmuş farklı fonksiyonlara sahip 15 çukur bulunuyor. Klazomenai’de hafriyatı tamamlanan ve uzun süren çalışmalar sonucunda özgününe uygun olarak ayağa kaldırılan zeytinyağı işliği, dünyada bugün de kullanılan teknolojinin 2 bin 600 yıl evvel birinci kere bu bölgede geliştirildiğinin delili. Klazomenai’nin 1. evresinde üretim kentin ve yakın etrafının ihtiyacını karşılamaya yönelikken, 2. evrede ihracatın ehemmiyet kazandığı görülüyor. Hafriyatlarda bulunan Klazomenai’a mahsus nesil bezemeli amphoraların zeytinyağı ve şarap depolanmasında ve taşınmasında kullanıldığı belirtiliyor. Bu da M.Ö 6. yüzyılda kentin dış ticaretinin gelişmiş olduğunun ispatı. İyonyalılar ürettikleri zeytinyağlarını, hafriyatlarda da ortaya çıkan 38-40 litrelik anforalara koyarak saklıyordu. Şişe olarak ise terracotadan yapılmış ‘lekitos’ denen şişeleri kullanıyorlardı.
EGE BÖLGESİ ZEYTİNLİKLERDE BAŞI ÇEKİYOR
Tarım ve Orman Bakanlığı datalarına nazaran, Türkiye genelinde 159 milyon 352 bin 393 meyve veren, 29 milyon 397 bin 654 meyve vermeyen toplamda 188 milyon 750 bin 47 zeytin ağacı bulunuyor. Ege ve Marmara bölgeleri bu manada başı çekiyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına nazaran ülkemizde mevcut tarım alanlarının yaklaşık yüzde 4’ü zeytinliklerden oluşurken, yaklaşık yüzde 55,11’i Ege, yüzde 27,72’si Marmara, yüzde 14,94’ü Akdeniz bölgelerinde bulunuyor.
Türkiye, ömür iksiri zeytinyağı üretiminde dünyada birinci beş ülke içinde yer alıyor.
Ensonhaber