Psikonevroz, psikotik olmayan ruhsal hastalıkların tamamını kapsayan bir sözdür. Psikotik özellikli ruh hastalığı ise, gerçeği kıymetlendirme yetisinin bozulduğu, şahısların gerçek dışı niyet ve inançların hakikat olduğuna kesin olarak inandığı ve bunların mantıklı bir açıklamayla değiştirilemediği, bireylerin gerçek hayatta olmayan sesler duyduğu yahut hayaller gördüğü hastalıkları kapsamaktadır. O halde, ‘psikonevroz’ dendiği vakit; kişinin gerçeği kıymetlendirme yetisinin bozulmadığı, hayaller ve /veya sesler duyma üzere şikâyetlerin eşlik etmediği, lakin hayatın kalitesini ve fonksiyonelliğini önemli manada bozan ruhsal hastalıkları anlıyoruz.
DERT BOZUKLUĞU ÇEŞİTLERİ
Belirli başlı psikonevrotik rahatsızlıklara örnek olarak dert bozuklukları (anksiyete bozuklukları), depresif bozukluklar ve içgörünün korunduğu obsesif kompulsif bozukluk (saplantı zorlantı bozukluğu) sayılabilir.
Korku bozukluklarının en önde gelenleri ise yaygın anksiyete bozukluklarıdır. Bu rahatsızlığa sahip bireylerde her an makus bir şey olacakmış tasasının yaşanıyor. Her dakika olumsuz bir haber alacaklarına, sevdiklerinin sıhhatiyle ilgili makûs gelişmeler olacağına dair karamsar beklenti içindedirler. Beyinlerinde yazdıkları olumsuz senaryolara pürüz olamazlar. Bu durum bütün iş hayatlarına, akademik hayatlarına, ailevi ve sosyal-duygusal hayatlarına yansır. Hayat kaliteleri bozulur.
Panik atağı ise bir anda ortaya çıkan kalp çarpıntısı, nefes darlığı, ellerde titreme, bayılma hissi ve eşlik eden kalp krizi geçiriyor olma korkusu ve/veya aklını kaçıracak olma korkusu yaşamak olarak tanım edebiliriz. Bu tablo, dakikalar içinde ilerler, yaklaşık yarım saat içinde pik yapar ve sonra resen azalıp, geçer. Panik atak geçiren bir kişi, takip eden vakitte bunu tekrar yaşama dehşetiyle dertli bir beklenti ve kaçınma davranışı içine girer, yani ‘panik bozukluk’ geliştirir.
YENİ ORTAMLARA GİRMEKTEN ÇEKİNİYORSANIZ DİKKAT!
Dert bozukluklarının bir başkası, toplumsal anksiyete bozukluğudur. Bu durumda da bireyler topluluk içinde konuşma yapmaktan, yeni ortamlara girip yeni beşerlerle tanışmaktan kusur yapacakları, gülünç duruma düşecekleri yahut söyleyecek bir şey bulamayacakları derdiyle kaçınırlar. Telaş bozukluklarının ortasında özgül fobileri de sayabiliriz. Bunlar, kapalı yerde kalma fobisi (klastrofobi), açık alan fobisi (agorafobi), uçak, hayvan fobileri vb. çeşitli biçimlerde kendini gösterebilir.
Depresif bozukluk dendiği vakit hayattan keyif alamama, ağır bir iç zahmeti, evvelce haz alınan faaliyetlerden keyif alamama, ümitsizlik, karamsarlık, çabuk sonlanma ve/veya ağlama, uyku ve yemek bozuklukları beklenir lakin bazen tabloya intihar fikirleri de eklenebilir.
Obsesif kompulsif bozuklukta ise, bireyde saçma olduğunu bildiği fakat bir türlü başından atamadığı takıntılar ve bunları etkisiz hale getirmek için yapmak zorunda hissettiği kimi hareketler vardır. Paklık yahut hastalık kapmakla ilgili takıntılar kendini uzun müddetli el yıkama ile gösterebilir. Emin olamama takıntısı kendini denetim etme davranışlarıyla gösterebilir. Sayı sayma ritüelleri, kimi hareketleri makul sayıların katı kadar sayıda yapmak, simetri takıntısı ve düzenlemek üzere birçok takıntı yahut davranış tabloya eşlik edebilir. Bu belirtiler, kişinin fonksiyonelliğini her manada bozar.
GENETİK SEBEPLERLE ORTAYA ÇIKABİLİR
Dert bozuklukları, depresyon ve obsesif kompulsif bozukluğu, kalıtımsal sebeplerle ortaya çıkabildiği üzere ekseriyetle beynin nörobiyolojisini ilgilendiren organik hastalıklardır. Gerek tasa bozukluklarında gerek depresif bozuklukta, gerekse de obsesif kompulsif bozuklukta; tedavide esas, serotonin ve/veya adrenalin geri alım inhibitörleri olan ilaçlar kullanılır.
Belirtilerin çeşitliliğine nazaran bu ilaçların tesirlerini güçlendirecek öteki kümeden ilaçlar da tedaviye eklenebilir. Ek olarak, hipnoterapi ve bilişsel davranışçı terapi ilaçlı tedaviye ek olarak kullanılan en önemli psikoterapi sistemleri ortasındadır. Telaş bozukluklarının ilaçlı tedavisine en az bir yıl, tercihen iki sene devam edilmelidir. Her üç hastalığın tedavisi için de önerilen ilaçlı tedavi mühleti atak sayısının tekrarına nazaran daha da uzatılabilmektedir. Tedavi sırasında tabibe danışılmadan ilaçları erkenden kesmek, hastalığın tekrarlama riskini arttırırken, doktor takibi olmadan bu ilaçların kullanılması da birçok ek olumsuz tıbbi tabloya yol açabilir. O nedenle bu ilaçların doktor takibinde uzun vadeli olarak kullanılması son derece kıymetlidir.
Pandemi devrinde, tasa bozuklukları, depresif sendromlar ve obsesif kompulsif bozukluğun toplumda görülme oranı önemli halde artış göstermiştir. O nedenlere belirtilere karşı hassas olunması ve gerektiğinde bir psikiyatrdan profesyonel yardım alınması çok değerlidir.
Ensonhaber