2 Nisan Dünya Otizm Farkındalık Gününe ait açıklamalarda bulunan Çocuk Ruh Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Emin Çağlar, otizm belirtilerinin erken çocukluk periyodunda gözlendiği ve değerli bir nörogelişimsel bozukluk olduğunu söyledi.
Otizmin, beynin toplumsal irtibat ve etkileşimi sağlayan kısımlarının gelişiminde görülen farklılık olduğunu tabir eden Çağlar, otizme dair belirtilerin birtakım çocuklarda gelişim basamaklarının erken devirlerinde başlarken, birtakım çocuklarda ise öncelikle olağan seyreden gelişimde gerileme yahut aksaklıklar biçiminde olduğunu söyledi.
Örnek olarak, 1 yaşına kadar gelişimi olağan olan çocuğun irtibat hünerlerinde, konuşmasında gerilik olabileceğini belirten Çağlar, “Otizm kuşkusu, çocuğun konuşmasının gecikmesi yahut etrafa ilgisiz, reaksiyonsuz olması ile ortaya çıkar. Aile çocuğun akranları konuştuğu halde hiç söz çıkarmamasından ya da daha evvel ‘anne, baba’ üzere tekli sözleri söyleyebilirken son aylarda bu sözleri unutması nedeniyle doktora başvurur” diye konuştu.
“ÇEVRESEL FAKTÖRLER TEK BAŞINA NEDEN OLMAZ”
Yapılan araştırmalar sonucu her 54 çocuğun ortalama 1’inde, yani yüzde 1.9’unda, Otizm Spektrum Bozukluğu tespit edildiğini belirten Uzm. Dr. Çağlar, otizmin erkeklerde, kızlara nazaran 4.3 kat daha yaygın olarak görüldüğünü söyledi.
Otizmin poligenik bir bozukluk olduğunu ve kalıtsallığının yüzde 90’ın üzerinde olduğunu söz eden Çağlar, “Kalıtsallık ne demek? Pek çok genin etkilenmesi ve bu genlerin otizm üzerindeki katkısının yüzde 90’ın üzerinde olması manasına gelmektedir. Pekala genler neden etkileniyor? Çocuk aşı oldu diye mi? Çocuk çok televizyon izledi diye mi? Anne-baba çocuğu ile çok ilgilenmedi diye mi? Hepsinin yanıtı ‘hayır’. Otizm tek bir sebeple oluşacak kadar kolay bir bozukluk değildir. Tek bir ziyanlı olayla tüm bozukluğu açıklamak mümkün değildir.” dedi.
Her insanın genetiğinde bozuk genlerin ve mutasyonların olabileceğini lisana getiren Çağlar, hem anneden hem babadan aktarılan bu genlerin, insanların beynindeki irtibat kurmayı sağlayan büyük ağlarla ilgili olması durumunda otizmin ortaya çıktığını söyledi. Bu genlerin çevresel faktörlerden de etkilendiğini söyleyen Çağlar, “Ancak kalıtsallık olmadan çevresel faktörler tek başına otizm oluşmasına neden olmaz. Çevresel faktörlerden üzerinde en çok durulan ileri anne ve baba yaşıdır” dedi.
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN BELİRTİLER
Ebeveynlerin yanlış tavır ve davranışlarıyla otizm oluşmadığına dikkat çeken Çağlar, çocuk çok televizyon izlediğinde, ekrana çok maruz kaldığında ya da ilgisiz kaldığında içe kapanma, konuşmada gerileme üzere bulguların ortaya çıkabileceğini lakin bunlara neden olan şeyler ortadan kaldırıldığında bu bulguların süratlice düzeleceğini söyledi.
Bunun çocukta otizm olduğu manasına gelmeyeceğini lisana getiren Çağlar, aileler için işaret sayılabilecek otizm bulgularını şöyle sıraladı:
– 6-9 ay ortası bebeklerde; babıldamanın olmayışı ya da akranlara nazaran çıkardığı ses çeşidinin az olması.
– Bakım verenin sesine ve yüzüne ilginin az olması, göz temasının ve karşılıklı gülümsemenin olmaması.
– İsmine bakmama, kucağa alınma ve öbür beşerlerle oynama beklentisinin olmaması
– Kimi nesnelere yahut modüllere çok ve atipik ilgi (objeleri tuhaf biçimde göze yakın tutarak inceleme)
Bu bulguların sık aralıklarla takip edilmesi gerektiğin tabir eden Çağlar, otizmi olan çocukların yüzde 20 ila 47’sinde olağan gelişimin akabinde 1 yaşından sonra gerilemenin başladığının altını çizerek, aileler için kırmızı bayrak sayılabilecek belirtileri şu biçimde sıraladı:
– 1 yaş sonrasında gülümsemenize karşılık vermemesi
– Konuştuğunuzda yüzünüze bakmaması ya da az bakması
– Objeleri işaret ederek göstermemesi
– Oyuncağını getirip birlikte oynama isteği göstermemesi.
– Etkileşime girmeye isteksiz olması
– Taklit oyunlarının ya da ‘miş’ üzere oyunların olmaması (bebeğine yemek yedirme, ayıcığını sallayarak uyutmaya çalışma)
– 1 yaşında söz çıkarmaya, 2 yaş civarı iki sözlü cümle kurmaya başlamama
OTİZM ŞİDDETİ DEĞİŞEBİLİR
Teşhis koyabilmek için bu belirtilerin tümünün çocukta bulunması gerekmediğini tabir eden Çağlar, otizmi olan çocukların hepsinin birebir şiddette otizme sahip olmadığını belirtti. Birtakım çocukların şiddetli toplumsal bağlantı kuramama, konuşmanın hiç olmaması ve tekrarlayıcı hareketlerin ağır olduğu şiddetli otizm yaşayabileceğini belirten Çağlar, birtakım çocuklarda ise belirtilerin hafif olabileceğini söyledi.
Belirtilerin şiddetinin her çocukta farklı derecelerde olduğu bir yelpaze bozukluk olması nedeniyle otizmin bir spektrum bozukluğu olduğunu söz eden Çağlar, “Çocuğunda bu belirtileri olan aileler vakit kaybetmeden Çocuk Psikiyatriye gitmelidirler. Otizmin farkında olmak, yok saymamak birinci basamaktır. Erken teşhis ve ağır özel eğitim programları çok kıymetlidir. Çocuğun bundan sonraki hayat kalitesi ve bağımsız hayat sürebilmesi açısından hayati kıymet arz etmektedir. Çocuğunda otizm tanısı olan aileler imkânlarının yettiği ölçüde haftalık alınan özel eğitim saatini artırmalıdırlar. Son yapılan çalışmalar haftalık en az 15 saat eğitim önermektedir” halinde konuştu.
Ensonhaber