En çok oyu alan değil, en fazla delegeyi kazanan adayın başkanlık koltuğuna oturduğu ABD’de son devrin en değerli ve sıradışı başkanlık seçimleri, 3 Kasım’da ortaya çıkacak delege haritasına nazaran şekillenecek.
ABD’de 59. başkanlık seçimleri, gerek koronavirüs salgını ve gerekse posta yoluyla oy kullanma tartışmalarının gölgesinde 3 Kasım Salı günü yapılacak.
Koronavirüs nedeniyle meyyit sayısının 200 bin seviyesine geldiği ülkedeki pandemi ve iktisat kaynaklı tartışmalar, klâsik manada bilinen Demokrat-Cumhuriyetçi siyasi tartışmalarının çok ötesinde adeta bir “varoluş” çabasına dönmüş durumda.
SEÇİMLERDE ŞAİBE TARTIŞMASI
Salgının hala tesirini sürdürdüğü ülkedeki milyonlarca seçmenin virüs tehdidi nedeniyle sandık başına gitmek yerine konutlarından posta yoluyla oy kullanmayı tercih etmesi, siyasi tartışmaların göbeğine oturdu.
ABD Lideri Donald Trump, bu durumun çeşitli sahtekarlıklara yer hazırladığını savunurken, Demokratlar ise Trump’ı seçimlere şaibe düşürmeye çalışmakla suçluyor.
Lakin tüm bu tartışmaların ötesinde Amerikan seçim sisteminin kendine mahsus yapısı, en son 2016 yılında yaşandığı üzere bir defa daha siyasi analistleri şaşırtacak bir tabloya kapı aralayabilir.
SEÇİM SİSTEMİ NE ÖNGÖRÜYOR
ABD’de seçim kanunları gereği ülkede her 4 yılda bir yapılan başkanlık seçimlerini en çok oyu alan aday değil, toplam 538 delegenin yarıdan bir fazlasına, yani 270 delegeye ulaşan aday kazanıyor.
“Kurucu Babaların” ABD’nin kuruluş periyodunda getirdikleri bu sistem, ülke genelindeki tüm seçmenlerin ortak iradesinin adil bir formda Beyaz Saray’a yansıtılması maksadını taşıyor. Böylelikle, nüfusu ağır olan kimi büyük eyaletlerin tek başına seçim sonuçlarını belirleyemediği, bazen küçük bir eyaletin dahi liderin seçilmesinde kritik rol oynayabildiği bir delege sistemi işliyor.
Ismine “Seçiciler Kurulu” (Electoral College) denen bu sistemde seçmenler aslında, lideri belirleyecek toplam 538 delegeye oy veriyorlar.
Bir eyalette en fazla oyu alan lider adayı o eyaletteki tüm delegeleri kazanıyor (winner-take-all). Bu sebeple klâsik olarak Demokrat, ya da klâsik olarak Cumhuriyetçi adaylara oy veren eyaletlerden çok, farklı seçimlerde farklı partiden adaylara kayan kritik eyaletlerdeki sonuçlar seçim sonuçlarında daha belirleyici oluyor.
BAŞKANLIK İÇİN 270 DELEGE KOŞULU
50 eyalet ve özel statüdeki başşehir Washington DC’den oluşan Amerika Birleşik Devletleri’nde bu delegeler eyaletlerin nüfus tartısına nazaran dağıtılıyor. Mesela Kaliforniya eyaleti 55 delegeye sahipken, Teksas 38, New York ve Florida 29, Pennsylvania 20 ve Illinois 16 delegeye sahip bulunuyor.
Trump ya da Biden’ın lider seçilebilmesi için 270 delegeye ulaşması gerekirken, burada iki aday ortasında gidip gelen kimi kritik eyaletler 3 Kasım’ın yazgısını belirleyecek üzere gözüküyor.
ANKETLERDE SON DURUM
2016 yılında net farkla periyodun Demokrat Parti adayı Hillary Clinton’ı önde gösteren anketler yanılmış ve seçimleri Trump farklı bir halde kazanmıştı.
Clinton, ülke genelinde rakibinden 3 milyon fazla oy almasına karşın Trump kritik eyaletleri kazanarak toplam 304 delegeyle lider olmuştu.
ABD’de muteber siyasi tahlil sitesi “Real Clear Politics”te yer alan aktüel anketlere bakıldığında, Biden’ın ülke geneli anketlerde Trump’ın yaklaşık 7 puan önünde olduğu gözüküyor.
Bu seçimlerin muhtemelen mukadderatını belirleyecek “salıncak eyaletleri” (Florida, Michigan, Wisconsin, Pennsylvania, Kuzey Carolina ve Arizona) kapsayan anketlerde de Biden’ın ortalama olarak 3,7 puan önde olduğu gözüküyor. Lakin temmuz ayında Biden ile Trump ortasındaki bu ortalama farkın 7 puan, ağustos ayında da 6 puan olduğu düşünüldüğünde seçim günü yaklaştıkça Trump’ın ortayı kapattığı gözlemleniyor.
4 SENARYODA 3 KASIM MATEMATİĞİ
Mevcut anketler ışığında 50 eyaletin birçoklarında Biden’ın önde olduğu gerçeği göz önünde bulundurulursa bugünkü anketlerin gerçekleşmesi durumunda Biden’ın seçimi rahat bir halde kazanması kaçınılmaz olur.
Lakin 2016 yılındaki deneyim, salıncak eyaletlerdeki yakın puanlar ve seçimlere hala 50 gün civarında vakit olması üzere nedenler, olası senaryolara yakından bakmayı gerektiriyor. Amerikan başkanlık seçim sonuçları için şu 4 senaryo gündeme gelebilir:
1. SENARYO
Şayet Trump 2016 yılında gösterdiğine yakın bir performans gösterirse bu durumda 290 delegeyle başkanlık seçimlerini kazanıyor. Bu senaryoda Trump, kritik eyaletlerden Florida (29), Pennsylvania (20), Kuzey Carolina (15), Arizona (11) ve Wisconsin’ı (10) kazanıyor. Bu senaryoda kritik eyaletlerden yalnızca Michigan’ı (16) kazanan Biden 248 delegede kalıyor.
2. SENARYO
Trump’ın ucu ucuna kazandığı bu senaryoda Cumhuriyetçi Lider, kritik eyaletlerden Florida (29), Kuzey Carolina (15) ve Arizona’yı (11) kazanıyor ve 270 delegeye kıl hissesi ulaşıyor.
Şimdiki anketlerde azalan puan farkı düşünüldüğünde “muhtemel” olan bu senaryoda Biden ise kritik eyaletlerden Pennsylvania (20), Michigan (16) ve Wisconsin’ı (10) kazanıyor, lakin 268 delegede kalıyor.
3. SENARYO
Mevcut anketlerde “Demokratlara yakın” olarak gözüken eyaletleri kazanması durumunda Biden’ın rahat bir halde lider olduğu bu senaryoda Demokratların adayı, Florida (29), Pennsylvania (20), Michigan (16), Wisconsin’ı (10) alarak 308 delegeye ulaşıyor.
Bu senaryoda kritik eyaletlerden Kuzey Carolina (15) ve Arizona’yı (10) kazanan Trump, 230 delegede kalıyor.
Esasen bu senaryo, Trump’ın 2016 yılında Florida, Pennsylvania, Michigan ve Wisconsin’ı ucu ucuna kazanıp 306 delegeye ulaşmasının tam aykırısı bir senaryo olarak Biden’ı Beyaz Saray’a taşıyor.
4. SENARYO
Biden’ın kritik eyaletlerin tamamını kazandığı bu senaryoda ise Demokrat aday 375 delegeye ulaşıp, 163 delegede kalan Trump’ı ağır biçimde mağlup ediyor.
Ana akım liberal Amerikan medyası, Trump’ın 2016’daki üzere kazanma mümkünlüğünü düşük, az farkla kazanma mümkünlüğünü ise “mümkün” olarak değerlendirilirken, Biden’ın kazanma talihinin daha yüksek olduğunu yüksek sesle dillendiriyor.
KAZANAN SON DÜZLÜKTE AŞIKÂR OLUR
2016 yılında son iki haftaya kadar açık orta önde gözüken Clinton’ın puanlarının, e-posta skandalıyla kısmen gerilediği biliniyor. Bu bakımdan pandemi ve ekonomik kriz üzere toplumun neredeyse tamamını ilgilendiren sosyolojik bir kırılma periyodundan geçen ABD’de son güne kadar seçim varsayımları değişebilir.
Üstteki senaryolar içinde Florida ve Pennsylvania’yı tıpkı anda kazanan adayın 49 delegeyi bir anda topladığı ve bu eyaletlerde iki rakip ortasındaki puan farkının giderek azaldığı düşünülürse, 2. senaryonun dahi pekala mümkün olduğu sonuçları birbirine hayli yakın bir yarış ortaya çıkabilir.
Bu bakımdan, posta yoluyla oy kullanma tartışmaları nedeniyle 3 Kasım gecesi bitip bitmeyeceği hala bilinmeyen olan 59. başkanlık seçimleri, Amerikan yakın tarihinin en değişik sonuçlarından birine sahne olabilir.
Ensonhaber
