ABD’de 3 Kasım seçimlerinde başkanlık koltuğuna oturmak için yarışan Cumhuriyetçi Donald Trump ile Demokrat Joe Biden’ın Türkiye’ye yaklaşımlarında farklılıklar öne çıkıyor.
Seçimler, yalnızca Amerikan iç ve dış siyaseti açısından değil, birebir vakitte Türk-Amerikan bağları açısından da büyük değer arz ediyor.
2016 yılından bu yana başkanlık koltuğunda oturan Trump’ın Türkiye’ye bakışına ait pek çok data, halihazırda Türk kamuoyunun önünde bulunuyor.
TRUMP İLE GELECEK 4 YIL
Türk-Amerikan bağlarının epeyce dalgalı seyrettiği bir periyotta Trump, gerek kriz anlarındaki olumlu-olumsuz açıklamaları gerek ikili ilgilerin seyrine tesir eden kararlarıyla Ankara’nın tanıdığı bir lider pozisyonunda. Bu bakımdan ikili bağların Trump’la 4 yıl daha nasıl seyredebileceğini öngörmek daha mümkün gözüküyor.
Öte yandan, 2008-2016 yıllarında Barack Obama’nın lider yardımcılığını yapan Biden’ın Türkiye’yi ve Türk-Amerikan münasebetlerini yakından bilen bir isim olduğu da bir gerçek.
BIDEN’IN TÜRKİYE’YE YÖNELİK TUTUMU
Buna karşılık Biden’ın, lider seçilmesi halinde Türk-Amerikan münasebetlerine negatif yansıyacak birtakım aktüel açıklamaları Ankara’da soru işaretleri ve hatta reaksiyonla karşılandı.
Yeniden de Biden’ın seçimleri kazanması halinde oluşturacağı kabine ve bilhassa belirleyeceği ulusal güvenlik danışmanı ile dışişleri ve savunma bakanları, onun nasıl bir Türkiye siyaseti izlemek istediğine ait en değerli ipuçları olacak.
TRUMP’IN TÜRKİYE KARNESİNDEN NOTLAR
Başkanlık koltuğuna 20 Ocak 2017’de oturan Trump’ın Türkiye’ye ait yaklaşımlarında son 4 yıldır sarf ettiği kelamlar ve kritik anlardaki açıklamaları, onun Türkiye’ye bakış açısını anlamada değerli ipuçları veriyor.
Suriye’den asker çekme ve “Rahip Brunson olayı” dışında genel olarak Türkiye ve bilhassa Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile iyi bağları olduğunu vurgulayan Trump, Kongre’deki Türkiye aykırısı havaya karşın büyük oranda bu çizgisini korudu.
Başkanlık periyodu S-400 ve YPG/PKK sıkıntılarının gölgesinde geçen Trump, her iki hususta da Erdoğan ile yakın temas halinde oldu ve vakit zaman Türkiye’ye hak veren kıymetli açıklamalarıyla Washington’daki Türkiye tersi korodan ayrıldı.
Geçen yıl kasım ayında Beyaz Saray’da Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşen Trump, buradaki açıklamalarıyla Ankara’nın haklılığını teyit etti.
OBAMA PERİYODUNDAN TRUMP’A KALANLAR
Lider olduğunda dış siyaset açısından Suriye’deki DEAŞ konusunu kucağında bulan Trump, Obama devrinden “YPG/PKK ittifakını” da bir miras olarak aldı.
Seçim vaatlerinden biri “DEAŞ’ı en kısa müddette bitirmek” olan Trump, Pentagon ve ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığının (CENTCOM) Suriye’de terör örgütü YPG/PKK ile kurmuş olduğu yakın iş birliğini sürdürme kararı aldı.
2017 yılının mayıs ayında Pentagon’a “YPG’ye direkt silah yardımı yapılması” konusunda resmen müsaade veren Trump, Suriye’nin kuzeyinden Amerikan askerlerini çekene kadar örgüte yaptığı yardımları sürdürdü.
YPG/PKK İLE İŞ BİRLİĞİNE REAKSİYON
Ankara, Obama idaresine olduğu üzere Trump idaresine de YPG/PKK iş birliği hasebiyle büyük reaksiyon gösterirken, Washington’ın terör örgütüne yapmış olduğu tırlar dolusu silah yardımı ikili bağlantılardaki en büyük krizlerden biri oldu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ile 6 Ekim 2019’da bir telefon görüşmesi yapan Trump, bu görüşmenin akabinde Türkiye’nin operasyon alanında bulunan Suriye’nin kuzeyindeki Amerikan askerlerini çekeceğini açıkladı.
“ERDOĞAN’IN ZAFERİ”
Washington’daki kurumsal yapı içerisinde ve Kongre’de memnuniyetsizlikle karşılanan bu karar, çok sayıda uzman tarafından “Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın zaferi” olarak yorumlandı.
Bu açıklaması Washington’da şok tesiri yaratan Trump, sonraki gün “Türkiye’nin sonlara uymaması durumunda” iktisadını maksat alacağını tabir eden sert bir açıklama yaptı.
Sonraki günlerde ABD askerlerinin yalnızca 30 günlüğüne Suriye’ye gidip sonra uzun yıllar orada kaldıklarına vurgu yapan Trump, Suriye, Irak ve Afganistan üzere ülkelerdeki Amerikan askerlerinin en kısa vakitte ülkelerine döneceklerini belirtti.
TRUMP’IN S-400’LER VE CAATSA YAPTIRIMLARINA YAKLAŞIMI
Kuşkusuz Trump devrindeki bir öteki kriz alanı da Türkiye’nin Rusya’dan satın aldığı S-400 hava savunma sistemleri oldu.
ABD Kongresi, 2 Ağustos 2017’de Trump’ın imzasıyla yürürlüğe giren CAATSA’nın (Amerika’nın Hasımlarına Yaptırımlar Yoluyla Karşı Koyma Yasası) Türkiye’ye karşı uygulanmasını talep etti.
Lakin hem CAATSA Maddesi’nin uygulanmasını hem de Türkiye’ye karşı ayrıyeten yaptırımlar getirilmesini isteyen ve buna yönelik çok sayıda tasarıyı kabul eden Kongre’nin adımlarına Trump dayanak vermedi.
PATRIOTLARLA İLGİLİ OBAMA’YA SUÇLAMA
2019 yılının haziran ayında Japonya’daki G-20 Tepesi’nde Cumhurbaşkanı Erdoğan ile bir ortaya gelen Trump, S-400’ler konusunda Türkiye’ye hak veren ve Patriot’ların Ankara’ya satılmaması konusunda Obama’yı suçlayan açıklamalarıyla gündemi belirledi.
Hala Türkiye’ye yönelik CAATSA yaptırımlarını askıda tutan Trump’ın Kongre’den geçen Türkiye aleyhindeki tasarıları da gündemine almadığı görülüyor.
SEÇİM SÜRECİNDE TRUMP’IN TÜRKİYE AÇIKLAMALARI
ABD’nin seçim sathı mahalline girdiği son bir yıldır Türkiye ile ilgili pek çok açıklama yapan Trump, ekseriyetle Cumhurbaşkanı Erdoğan ile çok iyi münasebetlere sahip olduğunu vurguladı.
Rakibi Biden’ın dünya başkanlarıyla baş edemeyecek bir isim olduğunu savunan Trump, en çok Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, Çin Devlet Lideri Şi Cinping ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı örnek gösterdi.
Ankara ile en gergin günlerini Rahip Andrew Brunson konusunda yaşayan Trump, son devirdeki açıklamalarında “Brunson’ın hür bırakılmasının kendisi için çok kıymetli olduğunu” söz etti.
KRİZ ANLARINDA TAHLİLİN ANAHTARI
Dış siyasette koronavirüs salgının kaynağı olarak gösterdiği Çin’le “hesaplaşmayı” ve rekabeti öncelemesi beklenen Trump’ın, Türk-Amerikan bağları bakımından son 1-2 yıldır sürdürdüğü çizgiyi devam ettireceği varsayım ediliyor.
Trump ile Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kurmuş olduğu diyaloğun, ikili bağlardaki kriz anlarında tahlilin anahtarı olmaya devam edeceği bedellendiriliyor.
BIDEN’LI YILLAR VE BUGÜNE YANSIMALARI
Obama’nın bilhassa 2. başkanlık periyodunda Suriye özelinde bozulmaya başlayan Türk-Amerikan bağları, 2014 yılından itibaren Washington’ın YPG/PKK ile iş birliği yapmaya başlamasıyla giderek ivme kaybetti.
Bu süreçte lider yardımcısı olarak Ankara ile birçok temasta bulunan ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’la görüşen Biden, büyük oranda Obama’nın gölgesindeki isim olarak hatırlandı.
15 Temmuz 2016 Fetullahçı Terör Örgütü’nün (FETÖ) darbe teşebbüsünün akabinde ağustos ayında Ankara’ya gelen Biden, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile yaptığı görüşmede, “Darbe teşebbüsüne ait ABD’nin evvelden haberinin olduğu istikametindeki argümanları reddediyoruz” açıklamasını yaptı fakat bu açıklama Türkiye’de kimseyi tatmin etmedi.
BIDEN’IN NYT AÇIKLAMASI
Biden’ın 8 yıllık lider yardımcılığının akabinde Türkiye’ye ait en çok konuşulan açıklamaları, ocak ayında New York Times (NYT) gazetesinin yayın konseyiyle yaptığı bir röportajda ortaya çıktı.
Bu röportajında, “Cumhurbaşkanı Erdoğan karşısında seçim yoluyla muhalefeti iktidara taşıma” niyetinden kelam eden Biden, Ankara’nın büyük yansısını çekti.
S-400, KARABAĞ, AYASOFYA…
Ayrıyeten “S-400’ler konusunda Türkiye’ye bedel ödetmekten” bahseden Biden’ın bu açıklaması da lider seçilmesi halinde bu bahiste daha sıcak bir krizin habercisi olabilir.
Öbür yandan, Biden, lider yardımcısı adayı Kamala Harris ile yaptıkları ortak açıklamalarda, Dağlık Karabağ konusunda Türkiye’yi “Azerbaycan’a silah göndererek çatışmaları körüklemekle” suçladı.
Benzeri biçimde, Doğu Akdeniz’deki Türkiye-Yunanistan gerginliğine ait yeniden Türkiye’yi suçlayan Biden’ın “Ayasofya tekrar müzeye çevrilmeli” biçimindeki açıklaması da öne çıktı.
Tüm bu telaffuzlara karşın, Biden’ın seçim öncesindeki Türkiye’ye yönelik negatif açıklamalarının lider seçilmesi durumunda siyasete ne formda dönüşeceğini görmek için beklemek gerekiyor.
Ensonhaber