Orta sıra yanlışsız kelimeyi bulmakta yahut bir şeyleri nereye koyduğunuzu hatırlamakta sorun yaşamak olağandışı bir durum değildir. Fakat hafıza, biliş ve günlük işleri yapma yeteneği ile ilgili yaşanan daima zorluk, beyinde daha önemli bir şey olduğunun işaretleri olabilir.
Demans yahut bunama aslında bir hastalık değildir. Beyinde, günlük yaşama müdahale eden fonksiyon kaybına neden olan değişiklikler için her şeyi kapsayan bir tabirdir. Demans, odaklanmayı, dikkat etme yeteneğini, lisan marifetlerini, sorun çözmeyi ve görsel algıyı azaltabilir. Ayrıyeten kişinin hislerini denetim etmesini zorlaştırabilir ve kişilik değişikliklerine yol açabilir.
Alzheimer hastalığı demansın önde gelen nedenidir ve olayların yüzde 60 ila yüzde 70’ini oluşturur, fakat bir dizi beyin hastalığı da bu duruma yol açabilir.
DEMANSA NEDEN OLAN HASTALIKLAR
Birçok hastada Alzheimer ve vasküler demans üzere iki yahut daha fazla tıbbın bir kombinasyonu olan karışık demans görülür.
Alzheimer hastalığı
Alzheimer, beyindeki amiloid plaklar ve hudut hücreleri ortasındaki temas kaybı ile karakterizedir. Hasar başlangıçta beynin hafıza oluşumuyla ilgili bir bölgesi olan hipokampusta görülür ve yavaş yavaş yayılır.
Vasküler demans
Demansın ikinci en yaygın çeşidi, beyne kan sağlayan damarların hasar görmesinden kaynaklanır. Odaklanmayı, tertibi, sorun çözmeyi ve düşünme suratını hafızadan daha bariz formda etkileme eğilimindedir.
Lewy cisimcikli demansı
Lewy cisimcikleri ismi verilen beyindeki olağandışı protein birikintileri beyin kimyasını tesirler ve davranış, ruh hali, hareket ve düşünme ile ilgili problemlere yol açar.
Frontotemporal bozukluklar
Beynin ön ve şakak loblarındaki dejeneratif hasar, 65 yaş ve altındaki şahıslarda bunamanın en yaygın nedenidir. Semptomlar ilgisizliği içerebilir; irtibat kurma, yürüme yahut çalışma zorluğu, duygusal değişiklikler ve dürtüsel yahut uygunsuz davranışlar sık sık görülür.
ALZHEİMER HASTALIĞININ ERKEN İKAZ İŞARETLERİ
Demans belirtileri gösteren sevilen birinin, testler uygulayabilecek ve teşhis koyabilecek bir tıp uzmanını görmesi gerekir. Birinin bunaması varsa, bilhassa durum ilerledikçe bu bakımı nasıl yöneteceğinizi planlamak hayli değerlidir. Lakin, enfeksiyonlar ve ilaçların yan tesirleri üzere tedaviyle ortadan kalkabilecek demans gibisi semptomlara sahip öteki tıbbi durumları ekarte etmek de kıymetlidir.
Demans uzmanları ve ruh sıhhati kuruluşları tarafından belirlenen kimi ikaz işaretleri şunlardır:
Günlük hayatı zorlaştıran hafıza değişiklikleri
Alzheimer’ın bilhassa erken evrelerde en sık görülen belirtilerinden biri, yeni öğrenilen bilgilerin unutulmasıdır. Kıymetli tarihler yahut olaylar da unutulur, birebir bilgiler tekrar tekrar istenir. Ayrıyeten evvelden yalnız yapılan şeyleri yapmak için hafıza yardım sistemlerinin (notlar yahut elektronik aygıtlar gibi) yahut aile üyelerinin yardımı gerekir.
Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Orta sıra isimleri yahut randevuları unutmak, lakin daha sonra hatırlamak.
Planlama yahut sorun çözmede zorluk
Birtakım beşerler bir plan geliştirme ve takip etme yahut sayılarla çalışma hünerlerinde değişiklikler yaşarlar. Bilinen bir tanımı takip etmede yahut aylık faturaları yönetmede zorluk çekebilirler. Konsantre olmakta zahmet çekebilirler ve işleri yapmak eskisinden daha uzun sürebilir.
Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Toplama ve çıkarma yaparken vakit zaman yanılgılar yapmak.
Konutta, işte yahut boş vakitlerde ortak işleri yerine getirmede zorluk
Alzheimer’lı beşerler çoklukla günlük işlerini tamamlamakta zorlanırlar. Bazen tanıdık bir yere gitmekte, iş yerinde bir bütçeyi yönetmekte yahut iyi bilinen bir oyunun kurallarını hatırlamakta zorluk çekebilirler.
Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Fırını kullanmak üzere işler için vakit zaman yardıma muhtaçlık duyulur.
Vakit yahut yer kavramı bozukluğu
Alzheimer hastalığı olan şahıslar tarihleri, mevsimleri ve vaktin geçişini unuturlar. Şu anda süreçte olmayan bir şeyi anlamakta zorlanabilirler. Bazen nerede olduklarını ve oraya nasıl gittiklerini unutabilirler.
Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Haftanın günü hakkında başınız karışabilir, lakin daha sonra aklınıza gelir.
Manzaraların ve objelerin etrafta birbirleriyle nasıl ilgi kurduğunu anlamada zorluk
Kimi beşerler için görme problemleri yaşamak Alzheimer’ın bir işaretidir. Okumada, uzaklıkları değerlendirmede ve renk yahut kontrastı belirlemede zorluk çekebilirler, bu da araç kullanırken meselelere neden olabilir.
Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Kataraktla ilgili görme değişiklikleri.
Sözcüklerin konuşma yahut yazmada kullanımıyla ilgili yeni meseleler
Alzheimer hastaları bir konuşmayı takip etmede yahut bir sohbete katılmada sorun yaşayabilir. Nasıl devam edeceklerini bilmeden konuşmanın ortasında durmaları yahut söylediklerini çok tekrar etmeleri de mümkündür. Gerçek sözleri bulmakta zorlanabilirler yahut kimi şeyleri yanlış isimle söyleyebilirler (“kalem” e “yazı çubuğu” demek gibi).
Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Bazen konuşurken tam kelimeyi bulmakta zorlanmak.
Objeleri yanlış yerleştirme
Alzheimer’lı bir kişi ekseriyetle bir şeyleri yanlış yere koyar ve daha sonra onları bulamazlar ve kaybedebilirler. Bazen diğerlerini çalmakla suçlayabilir. Bu vakitle daha sık olabilir.
Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Ortada sırada bir şeyleri (gözlüğünüz yahut uzaktan kumanda gibi) yanlış yere koymak.
Zayıf muhakeme
Alzheimer hastaları muhakeme yahut karar vermede değişiklikler yaşayabilir. Örneğin, telefonda eser ve hizmet satan bireylere büyük ölçülerde para verebilirler.
Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Vakit zaman makûs bir karar vermek.
İşe yahut toplumsal faaliyetlere katılma inisiyatifinin kaybı
Alzheimer hastalığı olan bir kişi hobiler, toplumsal aktiviteler, iş projeleri yahut spor yapma inisiyatifini kaybetmeye başlayabilir. Tuttukları kadroyla ilgili son olayları anlamakta yahut favori hobilerini yapmakta zorluk çekebilirler. Ayrıyeten yaşadıkları değişiklikler nedeniyle toplumsal aktivitelere katılmaktan kaçınabilirler.
Tipik yaşa bağlı değişiklikler: Bazen işten, aileden ve toplumsal yükümlülüklerden yorulmak mümkündür.
Ruh hali yahut kişilikteki değişiklikler
Alzheimer’lı şahısların ruh halleri ve kişilikleri değişebilir. Başları karışabilir, kuşkulu, depresif, dehşetli yahut kaygılı olabilirler. Konutta, işte, arkadaşlarıyla yahut etraflarının dışında oldukları yerlerde kolay kolay sinirlenebilirler.
Tipik yaşa bağlı değişiklikler: İşleri yapmak için çok özel yollar geliştirilebilir ve rutin kesintiye uğradığında sinirlenilebilir.
KESİNLİKLE YARDIM ALIN
Sevdiğiniz kişi rahatsız edici demans belirtileri gösterdiğinde, ekseriyetle birinci basamak doktoruna gitmek birinci adımdır. Fakat kesin teşhis için nörolog, geriatrist yahut geriatrik psikiyatrist üzere bir uzmana gidilmesi gerekir. Birtakım hastanelerde yalnızca bunamaya odaklanan klinikler de vardır.
Uzmanlar, hastanın şahsî ve aile tıbbi geçmişi hakkında bilgi edinmek isteyeceklerdir. Yakın bir akraba Alzheimer olması kıymetli bir risk faktörüdür.
Son araştırmalar, akrabalar ortasında bir yaygınlığın demans riskini artırabileceğini göstermektedir. Tabipler ayrıyeten demans semptomlarının öteki tedavi edilebilir nedenlerini ekarte etmek için fizikî ve nörolojik muayeneler yapacaklardır.
Hekimlerin demansı teşhis etmek için kullandıkları prosedürlerden kimileri:
– Bilişsel ve nöropsikolojik testler, lisan ve matematik hünerlerini, hafızayı, sorun çözmeyi ve öbür zihinsel fonksiyon tiplerini kıymetlendirir.
– Çeşitli kimyasalların, hormonların ve vitaminlerin düzeylerini denetim etmek de dahil olmak üzere kan ve öbür sıvıların laboratuvar testleri, semptomların demans dışı nedenlerini ekarte etmeye yardımcı olabilir.
– BT, MR üzere beyin taramaları, beyin yapısı ve fonksiyonundaki değişiklikleri tespit edebilir. Bu testler ayrıyeten demansa neden olabilecek felçleri, tümörleri ve başka problemleri tanımlayabilir.
– Psikiyatrik kıymetlendirme, bir akıl sıhhati durumunun semptomlara neden olup olmadığını yahut semptomları etkileyip etkilemediğini belirleyebilir.
– Genetik testler, bilhassa 60 yaşından evvel semptomlar ortaya çıkıyorsa değerlidir. Alzheimer’ın erken başlangıçlı formu, bir kişinin genleriyle güçlü bir formda temaslıdır.
HASTALIKLAR DEMANSI TAKLİT EDEBİLİR
Birtakım tedavi edilebilir hastalıklar, demans gibisi semptomlara neden olabilir. En yaygın olanlardan kimileri:
– Çok alkol tüketimi
– Anksiyete, depresyon yahut gerilim
– Kan pıhtıları, beyin enfeksiyonları yahut tümörler
– Deliryum
– Baş yaralanmaları
– Böbrek, karaciğer yahut tiroid meseleleri
– İlaçların yan tesirleri
– Vitamin eksiklikleri
Ensonhaber
