Salt iyi ya da makus olmak ne demek? Terazimizin hangi tarafı ağır basıyor? Birini öldürmediğim için iyi bir insan mıyım, bu kâfi mi? Âlâ insan olmak için berbatlığın ne kadar uzağında durmalıyım? Ya da yin yang düsturunda onunla iç içe geçip, içimdeki tüm iyiliğin var olan tüm berbatlığı ezdiği günler mi yaşamalıyım? Yanlışsız ne? Bana ne kadar uzaklıkta? Kendimden ne kadar uzaklaşırsam gerçek beni bulabilir ve onu hakikaten sevebilirim? Gökyüzüne başımı her kaldırdığımda hareket eden bulutlarda mı kapalı karşılık, yoksa bulutları kalbime yoldaş etmenin bir yolu var mı? Pekala, adalet ne demek? Onu gerçekte içimizde gizli tuttuğumuz vicdanımız mı sağlıyor, yoksa şurası mahkemeler mi? Adalet ne demek? Gerçek tarifi hepimiz ismine kim yapıyor?
Avcının Son Gecesi’ni okuduktan sonra zihnimde dolaşan sorulardan birkaçı bunlar. Bir de yaşadığım sisteme ve insan olmanın dayanılmaz tartısı ile periyoda ilişkin boşluk hissim var. Bazen insan kitaplarda ya da sinemalarda zaten, doğal bir formda gelen adaleti özlüyor. Bu, hasretini çektiğin şeyleri hiç fark etmeden özlemek üzere; neyi, neden, hangi orta özlediğini bilmeden. Hiç tanımadığın fakat çok sevdiğin bir ağaç kolunu özler üzere.
Avcının Son Gecesi bir polisiye roman, fakat kıssa boyunca katilin kim olduğunu zerre merak etmiyorsunuz. Zira zati müellif, katilin kim olduğunu en başından gözümüzün önünde tutuyor. Adım adım her fikir her acı dökülüyor cümlelerden. Ona “Avcı” diyorlar. Bu ismi öldürdüğü insanların kalbini yerinden söktüğü için Prenses ve Avcı masalından sebep veriyorlar ona. Zira Avcı, yirmi kişilik listesini bilhassa çocuk ve bayan katillerinden, tecavüzcülerinden seçiyor. Bu kitabın maksadı katili aramak değil, bunu neden yaptığını anlamak. Tahminen de öteki bakış açısından adaleti görünür kılmak. Adalete on altı diğer lisanda daha susamak…
Dilruba Yıldız
Dilruba Yıldız gencecik bir müellif; üstelik ödüllü. Bazen bir bilgiyi bilirsiniz, lakin tekrar duyduğunuzda şaşırırsınız ya, bana da birebiri oldu. Kitabı okurken bir arkadaşımla paylaştım, üzerine konuşurken o söyleyince şaşırarak tekrar fark ettim. Yıldız, gencecik bir muharrir ve zekice bir kurguyla sürüklüyor. Kimi yerde burnunun direği sızlıyor, zira kesinlikle kendinden bir şeyler de buluyorsun. Bulamasak da yaşadığımız periyodun emsal üçüncü sayfa haberlerini temeline almış bu öykü, tüm ayrıntılarıyla hayatın ta kendisi; gözlerimizi doldurmadan geçemediğimiz, bilhassa bayanların kalbine bir öteki sızı bırakan o haberler. İnsanın kalbini yerinden söken o anlar bütünü. Yirmi öteki cinayette benzeri hislerle bir sefer daha balkon duvarında buluyor insan kendini. Gökyüzü bugün de karanlık. Bir öbür kentin göğünde besbelli tüm yıldızlar şahit buna. Bir de köşedeki sokak lambasına üşüşen ateş böcekleri…
“Evet, yaptım. Birini öldürdüm. Ellerimde can çekişti, haddiymiş üzere yaşamak istedi. Birinciydi ancak son olmayacak. Üzülmedim mi? Üzüldüm. O insan müsveddesinin tecavüz ettiği üç yaşındaki bebeğe. Evladı için hastane koridorlarında ağlayan o anneye üzüldüm. Merhamet sokağımın kaldırım taşı çıktı yerinden. Ben de takılıp düştüm bir kin kuyusunun içine. Tekrar de… Benim de merhametim var, ben cani değilim. Lakin kelam konusu meyyit bayanlar, yaralı çocuklar olunca öfkemin dikenli tellerine takılıyor merhametim. Bir kabrin sahibine boşuna kelam vermedim!” (Sayfa 13)
Avcının Son Gecesi, yaşadığımız toplumun tüm travmalarını yüklenmiş, bize gerçek adaletin kimde olduğunu sorgulatıyor. Üstelik Yıldız, bunu şiirsel bir lisanla yapıyor. Pek çok özel şairden alıntıladığı dizelerle de zenginleşiyor bu anlatım. Açıkçası şiirsel bir anlatımla akan bir polisiye kulağa tuhaf geliyor olsa da okurken rahatsız etmiyor. Bilakis, katilinin bu türlü ortada olduğu, bu sefer onu anlamak için yola çıktığımız bir polisiyenin tam olarak bu türlü bir lisana muhtaçlığı varmış, hissi doğuyor. Sanırım bu bir kitaptan ya da polisiyeden ne beklediğinizle de ilgili. Ayrıyeten bu kitap, her türlü şiddetin geri dönülmez izlerinin olduğunu, ruhsal boyutları üzerine tekrar tekrar düşünmek gerektiğini de tüm alt metinler boyunca haykırıyor.
Şiirler, sırlar, cinayet, adalet ve aşk. Kitap bu temalar üzerine konseyi. Çıkacağı haber verilirken Avcının Son Gecesi’nin çok gürültülü olacağı söyleniyordu. Evet, bu, kulakları sağır eden bir sessizliğin gürültüsü en çok! Son cümleyi okurken yaşadığım en büyük acı neydi, diye düşündüm. En esaslı travmalarımdan sonra katil olmaktan beni alıkoyan ne oldu da ben bir biçimde olağan kabul edilen bir insan oldum? En büyük talihim sevildiğini bilerek büyüyen bir çocuk olmak mıydı? Gördünüz mü, işin ucu yeniden nasıl da sevgiye bağlandı ama! Daima o denli olur aslında. Biz hayatımızı daima sevilmek ve anlaşılmak için yaşarız. Bir seri katil olduğu için Avcı olarak anılan, renklerin bile kalbini aydınlatmaya bir türlü yetmediği ressam Altay Oflaz da kuşkusuz anlaşılmayı çok isterdi. Feryal’de bulduğu aşkı çok daha evvel yaşamayı, onunla birlikte iyileşmeyi… Ya da benim hayalperest ruhum o denli olurdu, diye düşündü. Zira tabanını sıyırdığımız tüm hoş fikirlerimiz peri tozu olmanın vaktini kaçırdığında, yıldızlar gökten yere indi ve kimse bunu fark etmedi. Memnunluğu kovaladığımız şu dünyada tahminen de her şey yalnızca bundan ibaretti.
“Mutluluk çabuk bayatlıyor, sıkıntıysa daima taze kalıyor; bilmem neden… Aslında… Mutluluğa mana kazandıran şey yakamızı bırakmayan üzüntüler değil mi? İnsanın gördüğü, ne görmek istiyorsa o değil mi? Bir öykü vardır Yunan mitolojisinde. Rabler; beşerler memnunluğu arasın, bu sayede değerli olsun diye saklamaya karar verirler. İçlerinden biri, “Göklerin en uzağına saklayalım,” der. Oburu, “Denizin en tabanına…” derken öbürü de, “Ormanın en kuytusuna saklayalım,” der. Sonunda bir diğeri çıkar ve der ki: “İçlerine saklayalım. Oraya bakmak akıllarına gelmez.” (Sayfa 209)
Bu kıssa aklıma pek çok soru çağırmanın da yanında, var olanları da su yüzüne çıkarıyor. Bir başka soru da şu: Her şey bir tesadüf müydü? Dahası tesadüfleri neden kitaplarda ya da sinemalarda görüp şaşırıyoruz? Bu kadar tesadüf gerçek hayatta da oluyor ve biz fark etmiyoruz, diye hepimize kırgınım sanırım. Zira bahtımız kapı eşiğinde bize her an bir şeyler fısıldıyor ve biz, onları duymuyoruz. Halbuki Altay duydu. Gözü kara Cumhuriyet Savcımız Feryal‘e de tüm planları dahilinde elleriyle söküp aldığı kalplerin gölgesinde kendi kalbine kelam geçiremediği aşkıyla duyurdu. Fakat zamanındaydı lakin geç kaldı, lakin doğruydu lakin yanlış; bu da bir diğer sorunun çemberinde. Kıssanın akan kan gölüne dönmüş ırmağında içimizde bir sızı; adalet neydi, bir olaya kaç öbür açıdan, kaç öteki gözden bakılırdı, bir bir sorduk. Sormalıydık. Hayat bu denli irini ve sevgiyi birebir yatakta bu kadar muntazam nasıl ayrıştırırdı yoksa?
Kitapta çok fazla ayrıntı var; durup düşündüren, yer yer öğreten yer yer iç ısıtan. Örneğin bunlardan biri Altay’ın ressam olmasından sebep bahsi geçen tablolar. Son Akşam Yemeği’nin kıssası bir öbür boyutta dönüp duruyor örneğin artık zihnimde. Altay’ın, Rene Magritte’nin Âşıklar tablosundan bahsederken aslında kitabı bir açıdan özetleyişi de çabucak onun yanında duruyor. Şöyle diyor:
“Kimi, en samimi münasebetlerde bile karşıdaki insanın özünün bilinemeyeceğini ve bir şeylerin daima bilinmeyen kalacağını savunur. Kiminin dediğine nazaran de ‘Aşkın gözü kördür,’ bildirisini verir.” (Sayfa 141)
Evet, aşkın gözünün kör olduğunu söyleriz ve birden fazla vakit buna inanırız, fakat burada mevzu, insanın özünün asla bilinemeyeceği. Feryal ve Altay’ın aşkı, adaletin sorgulandığı noktada gerçek boyutunu kazanıyor. Feryal, mesleğinin hakkını veren dayanılmaz güçlü bir bayan. Onun da geçmişten gelen bir travması var; Altay onun da intikamını almak, adaleti kendi lisanında onun için de sağlamak istiyor. Lakin her insanın kendi içinde taşıdığı adalet duygusu işte tam olarak bu noktada birbiriyle çakışıyor. O malum gecede Altay, kendi adaletini sağlaması için silahı Feryal’in eline tutuşturduğunda, savcı hanım her şeyi kendi terazisinde ve bir anda tartıyor. Çok düşündüm; ben olsam o tetiği kime çekerdim? Benim kalbimin adaleti kimseye ateş açamadı. Bir romanın içindeydim ve kendimi o karakterin yerine koymaktan öteye gidemiyordum. Bir yandan da yanıtım kendi içimde öteki çıkmaz sokaklar buldu. Her bir meskenin yanıp sönen ışığında sebepsiz yere öldürülen bir bayan, tacize uğrayıp sessizliğe mahkûm edilmiş bir çocuk, bir köşede azap edilmiş bir hayvan vardı. Adalet her ne ise artık onlar için gelmeliydi!
Dilruba Yıldız
Ve bir yerde şunu da anlıyoruz: Aşk denen şey iki insan birebir pencereden bakmadığında da var olmanın bir yolunu buluyordu. Kızdığında da kırıldığında da kanlar döküldüğünde de…
Altay, fotoğraflarında genel olarak kırmızı, beyaz, mavi ve siyah renklerini kullanıyor. Mavi, göğü; kırmızı, cehennemi; siyah, dilekleri ve beyaz ise örtüleri temsil ediyor. “Bütün hayatlar bunlar üzerine heyetidir işte. Gök, cehennem, istekler ve örtüler…” diyordu. Tüm bunlar çocukluğunun ilişkin olduğu Nevşehir’e, yani Kapadokya’ya ne kadar çok benziyordu. O, Feryal’le gün doğumunu izlerlerken aklımdan geçen şey tam olarak buydu. Renkler benim için en çok buradayken Altay’ın kelamını ettiği manasını buldu. Ve burada dayısından öğrendik; Altay kıssa anlatmayı çok sevme özelliğini annesinden, yabancı lisanlara olan ilgisini babasından ve şiirlerini de teyzesinden almıştı. Dayısının anlattığı çocuk Altay’ın Avcı’ya dönüşmesinin öyküsüydü bu kısım. Tahminen katili anlamaya, onun adalet hissine yakın durmaya işte bu büyük düğümün çözülmesiyle başlıyorduk. Ve bu kere aşkın gözü bildiğimiz manada kör değildi, biz okur olarak Altay’ı Feryal’den evvel affedebiliyorduk. Ne aziz gönüllüydük ama…
“Aynı sokakta, tıpkı gemide, tıpkı otobüste, birebir metroda; yan yana ve karşı karşıyasınız benimle. Gerinizde yürüyen, yanına oturduğunuz katil benim. Gözleriniz bana çarpıyor orta sıra lakin hanginiz bilebilir, benim o gözlerle bir kan gölünü süzdüğümü? Kimi vakit elleriniz değiyor ellerime. Hanginiz bilebilir, o ellerle bir maktul yarattığımı? Hanginiz bilebilir, bastığınız kaldırım taşına basan ayaklarımın vahşete koştuğunu? Gülümserim, şefkatle okşarım bir kedinin başını; beni pak sanırsınız. Sizden alışveriş yaparım veya tıpkı markette sıraya girmiş oluruz. Elimde birkaç kilo patates, birkaç kilo soğan olur; tahminen aile babasıyımdır. Bir katilin kasaya ödediği kâğıt parayı, para üstü olarak alırsınız. Tıpkı yere parmak izimizi bırakırız böylelikle. Araçlarımızı park ederiz sizinle peşi sıra. Bilmezsiniz, cinayet aletleri taşınır gerinizdeki araçta. Bazen iş arkadaşınız olurum, bazen kapı komşunuz, bazen en yakın dostunuz, bazen ailenizin bir ferdi… O denli bir kamufle olurum ki hissedemezsiniz eli kanlı, lisanı canlı bir fail olduğumu. Ben bilirim, demir testeresinin kemiklerinizi nasıl kesebileceğini. Ben bilirim; sigaranızın izmaritinden, oradan geçtiğinizin tespit edilebileceğini. Ben bilirim; bir kesiden bedeninizdeki tüm kanın kaç dakikada tükeneceğini. Pekala, siz bunları bildiğimi bilseniz… Bilseniz nasıl olurdu?” (Sayfa 40)
Pekala, dökülen onca kanın bir ressamın ellerinden çıktığına inanmak ne kadar mümkün? Bu soruyu da sordum kendime. Sonra alıntıladığım bu kısmı dönüp bir sefer daha okudum. Fırça tutan o eller kana bulanmıştı ve kibar bir ressam da katil olabilirdi. Altay’ın katil oluşuna inanmıştım. İnanıyorsunuz, zira Altay’ın çok fazla sebebi var. Öylesine kaybolmuş ve kendine ilişkin hissettiği bir yer bulamayan bir insan, demek ki bir yerden sonra meskeninin neresi olduğunu aramaktansa kendi üzere çok canı yanmışların yaralarını sarmayı hayattaki en büyük maksadı olarak görebiliyor. Bunun için de kitabın kapağını açar açmaz Altay’ın, kitaba nazaran Avcı’nın, yükselen “adalet” sesini duyuyor ve son sayfaya kadar birlikte yürüyorsunuz. Yer yer hak veriyor, yer yer bunun için kendinize kızıyor ve yer yer de Altay’ın ruhunun hasta olan tarafıyla yüzleşiyorsunuz. Öbür karakterlerin de ağzından anlatımlar var lakin kitap genel olarak Altay ve Feryal’in bakış açısından akıyor. Bu, cinayetlerin gölgesinde kalpte yaşanan bir aşkın da kıssası. Lakin adaletin sesi hangi taraftan daha yüksek çıkıyor, bir girdabın içinde olduğunuzdan buna karar vermek sahiden çok güç.
“Katil değilim ben. Sanatkarlardan kime ne ziyan gelir? Sanatkarlar kendilerinden daha fazla kime ziyan verir? Ernest Hemingway bir av tüfeğiyle, Marilyn Monroe yüksek dozda sakinleştiriciyle, Beşir Fuad bileklerini kestiği jiletle, Virginia Woolf ise Ouse Nehri’ne girerken ceketinin cebine doldurduğu taşlarla hayatına son vermişti. Sanatkarlar, vaktin dayanılmazlığına karşı lakin kendi canlarını alırlar. Tam da bu yüzden ben bir seri katil değilim. Sıradan bir beşerim. Fotoğraf yapan, müzik dinleyen, şiir okuyan, kitapları seven biriyim. Katil değilim ben.” (Sayfa 121)
Kitap, Avcı’nın şu kelamıyla başlıyor: “Her şeyi değiştirebileceğime inanıyorum.” Ve Altay, küllerinden doğup daha özgür bir boyuta geçerken bunu başarıyor da. Artık romandaki hiç kimse yolun başındaki beşerler değil. Herkes bu değişimden hissesine düşeni alıyor. Tahminen de bazen nitekim gerçek yerlere yanlış yollardan gidiliyor.
Yeniden kendimi durduramadığım bir yazıya dönüştü bu. Lakin beni en çok etkileyen ayrıntısı sona sakladım. Altay’ın oğlu Selim’in ölüleri toprağa diktiklerini ve ondan ağaç çıkacağını sanması tam kitabın sonuna gelmişken bir öbür umudun doğuşu üzereydi. Siz ne düşünürsünüz bilemem, lakin bir şeyin bitiminde yeni bir şeyin başlayacak olması ve umut dolu olması benim için olması gereken şey. Hem kim bilir tahminen de bir çocuk masumiyetinde sevdiklerimiz öldüğünde onların ağaç olduğunu düşünmek iyi bir şeydir. Nihayetinde mezarlıklarda daima ağaçlar var…
Bir de bu yazıda benim için ironik olan bir not düşmek istiyorum: Ben bu yazıyı Adana Demirspor için damlardan sıkılan silahların gölgesinde yazıyorum. Ve bence benden sonrasını en iyi çok hoş bir müziğin tam şurası anlatıyor:
“Durdurdum vakti,
Benden buraya kadar.”
(İncesaz – İnce Ayar)
Avcının Son Gecesi, Dilruba Yıldız, Portakal Kitap, 336 Sayfa, Nisan 2021
*
Damla Karakuş
Instagram: biyografivekitap
Ensonhaber
