1881 yılında Viyana’da doğan Yahudi asıllı muharrir, sadece dünya edebiyatına armağan ettiği şahane kitaplarıyla değil, birebir vakitte çağının kara yazgısıyla birleşmiş hayat hikayesiyle de totaliter rejimlerin dünyayı sürüklediği kan ve savaşlarla dolu 20. yüzyıl tarihinin kıymetli bir figürü.
Bu kitap, bizi yaşlı kıtanın boğucu ve acılarla dolu günlerine seyahate çıkartıyor. Kitapta çıktığım bu seyahatte izlenimlerimi paylaşıyorum…
Sayfa: 338
MÜELLİFİN HAYATINDAN KESİTLER
1942 yılında Brezilya’nın Rio de Janerio kentinde intihar eden Zweig, vefatından çok kısa bir müddet evvel tamamlar Dünün Dünyası isimli yapıtını. Otobiyografik bir eser olan Dünün Dünyası, on altı farklı kısımdan oluşur ve kronolojik olarak birbirini takip eden her kısım müellifin hayatındaki farklı bir periyodu anlatır.
Stefan Zweig’ın hayatı boyunca hem kendi ülkesinde Nazizmin tahakkümü altında bir “öteki” hem de farklı ülkelerde ve kıtalarda bir sürgün olarak geçen fırtınalı ömrünü bu kitapta okuyabilirsiniz.
Stefan Zweig
GENÇLİK YILLARI VE AVRUPA
Yaşlı kıtada dünyaya gelen Zweig, henüz büyük savaşların başlamadığı, Avrupa’nın ve dünyanın büyük kıyamet öncesi (I. ve II. Dünya Savaşları) sakin ve itimat dolu ortamında çok iyi bir eğitim alır; İngilizce, Latince ve Fransızca öğrenen Stefan Zweig; operadan tiyatroya, müzikten edebiyata kadar sanata tutkun bir genç olarak ömrünü sürdürür.
Kitabın birinci kısımları, I.Dünya Savaşı öncesindeki Avrupa ve bilhassa Viyana’daki ömür üzerinedir, yaşlı kıtadan sürekli “kıtamız” diye kelam eden müellif, kitabın ilerleyen kısımlarında savaş öncesi gençlik yıllarını geçirdiği Avrupa’yı sıkça hasretle yâd edecektir.
ALMANYA VE AVUSTURYA’NIN BARİZ FARKI
Zweig, yaşadığı toplumda aristokrasi sınıfının kendilerine bakışını şu çarpıcı cümlelerle anlatır:
“Eskinin Viyana’sında yaşamak hoş, kolay ve tasasısızdı kuzeydeki Almanlar, disiplinli olmak katı bir tertip uygulamak yerine, hayatın keyfini çıkaran, hoş yemekler yiyen, eğlencelerden, tiyatrolardan zevk alan ve çok daha hoş müzik yapan Tuna kıyısındaki biz komşularına aşağılayarak doruktan bakarlardı.”
YAŞAMAK VE YAŞATMAK İDEOLOJİSİ
Viyana’daki beşerler tüm halklara ömrü zehir eden, varlıklarına ziyan veren ‘Alman disiplini’ ve herkesin önüne geçme hırsı yerine, rahat ve huzurlu bir ortamda bir ortaya gelip keyifli sohbetler yapmayı tercih ediyor, en ufak bir haset duymaksızın herkesin hakkını vermeyi seviyordu. Viyana’nın en ünlü ilkesi yaşamak ve yaşatmaktı muharrire nazaran.
İKİ BÜYÜK DÜNYA SAVAŞINA HALKLARIN BAKIŞI
Zweig’ın Birinci Dünya Savaşı yıllarını anlattığı kısımlar epey çarpıcıdır. Muharrir, I. Dünya Savaşı öncesi atmosferin hem ülke idareleri açısından hem de halkların savaşa bakışı açısından II. Dünya Savaşı öncesi durumdan büsbütün farklı olduğunu aktarır. Uluslar ve ülkeler şimdi ırkçı fikirlere gark olmamış, birbirlerine nefretle bilenmemişlerdir bu periyotta.
Zweig, kelam konusu farklılığı ve dönüşümü ilgili yapıtında şöyle anlatatır:
SAVAŞ AKSİSİ MÜELLİFLERİ ÖRGÜTLEME HEDEFİ
Bu periyotta savaş zıddı bir muharrir olarak yazılar yazan ve bu yüzden reaksiyonlara maruz kalan Zweig’ın en büyük emeli kendisi üzere savaş aykırısı müellifleri örgütleyerek ortak hareketler yapmaktı. Müellif dostu Romain Rolland Fransız yazarlarla, Zweig ise Alman yazarlarla irtibat kurarak bu isteğini lisana getirir. Ancak Zweig bunu başaramaz zira pek çok muharrir çoktan taraf olmuştur, taraf olmayanlarsa savaş tersi olarak anılmak istemez.
HAYATININ EN HUZURLU YILLARI
Savaşın sona ermesiyle Avusturya’ya dönen müellif Salzburg kentine yerleşir ve Avusturya’nın Almanya tarafından ilhâk edildiği 1938 yılına kadar bu kentte ömrünü sürdürür. Muharririn anlattıklarından hayatının en huzurlu, dingin ve üretken yıllarının bu kentte geçtiğini anlıyoruz. Kitabın son kısımlarında ise, Hitler’in başa geçmesi ve Avusturya’da ortaya çıkan Hitler yanlısı faşist kümelerin sokakları ele geçirdiği devrin boğucu atmosferinden kelam ediliyor.
KİTAPLARI YAKILDI, SÜRGÜNE GÖNDERİLDİ
Adolf Hitler’in 1933 yılında iktidara gelmesiyle kitapları milyonlarca satan, dünyanın en değerli ve saygın muharrirlerinden biri olan Zweig’ın yapıtlarının vakit içerisinde kütüphanelerden, kitapçılardan toplatıldığı, meydanlarda yakıldığı, isminin dahi yasaklandığı vahim yılları muharririn hüzün dolu tümcelerinden okuyoruz. Nihayetinde pek çok Yahudi asıllı bilim insanı, sanatçı ve müellif üzere Stefan Zweig da ülkesini terk etmek zorunda kalır. Stefan Zweig, kalan ömrünü ülkesinden uzak olarak yaşar.
Ünlü müellif, vatanından uzak kalışını okurun içine işleyen şu his yüklü satırlarda lisana getirir:
“Yarım yüzyıl boyunca yüreğimi, bir dünya vatandaşının yüreği üzere atması için eğitmemin bana hiçbir faydası olmadı. Hayır, elli sekiz yaşında bir insan olarak pasaportumun elimden alındığı gün, insanın yurtsuz kaldığında etrafı çevrili bir vatandan çok daha fazla şeyini kaybettiğini anladım.”
Yirminci yüzyılın büyük müellifi Stefan Zweig’ın çağının kara yazgısıyla birleşmiş ömrünü anlattığı bu şahane kitap okunmayı ziyadesiyle hak ediyor.
Ergül Tosun
Kitap sayfası için irtibat:
Ensonhaber