Dünyaca ünlü arama motoru Google, arama çubuğunda doodle olarak ünlü Türk muharrir Oğuz Atay’a yer verdi.
Üstkurmaca ismi verilen kurgu cinsini kullanan birinci müelliflerden biri olarak kabul edilen Oğuz Atay’ın doğum gününde, müellifi unutmayan Google sayesinde Atay’ı tanımayan birçok kişi müellifle ilgili aramalar yapmaya başladı.
Pekala Google’ın doodle yaparak unutmadığı Oğuz Atay kimdir? En sevilen kitapları ve kelamları hangileridir? Ayrıntıları haberimizde…
OĞUZ ATAY KİMDİR?
ÇOCUKLUĞU
Oğuz, 12 Ekim 1934’te Kastamonu’nun İnebolu ilçesinde, Muazzez Hanım ve Cemil Bey’in oğlu olarak dünyaya geldi. Babası, 11 yıl CHP’de milletvekilliği yapmış, fakat kendine ilişkin bir meskeni dahi olmamış Ağır Ceza Yargıcıydı. Annesi ise İlkokul Öğretmeni idi; Oğuz’un da öğretmenliğini yapacaktı.
Oğuz 5 yaşındayken ailesi Ankara’ya taşındı. Bir de kız kardeşi vardı. Esasen içine kapanık olan Oğuz, kardeşinin doğumundan sonra çocuk vücudunu kemiren kıskançlık hissiyle da tanışmıştı. Doğduğu günden beri kardeşi Okşan’a “Bohça” ismini taktı.
Onun bir gün konuttan gideceğini düşünüyordu. Lakin o bohça bir türlü konuttan gitmek bilmiyordu işte. Sonunda isyanını “Alın bu bohçayı buradan, götürün artık. Hâlâ niçin burada duruyor?” diye çıkışarak lisana getirdi.
Küçücük bir çocuğun anne babasını konuta yeni girmiş bir diğer çocuktan kıskanmaktı onunki. Ailesi de her aile üzere bu duruma gülümsedi.
Lakin gülüp geçmedi. Annesi okula başladığında artık Oğuz’un yalnızca annesi değil, öğretmeniydi de. Sınıfta “Kardeşini sevmeyen var mı?” sorusuna, oğlunun parmak kaldırışını seyredip onu anlayacak kadar yakındı oğluna.
Zira Oğuz, dürüst ve hislerinin farkında bir çocuk olarak büyüyordu. Cemil Beyefendi bu bahislerde ketum olmayı tercih ederken, Muazzez Hanım, oğlunun duygusal ve kültürel alt yapısını inşa ediyordu.
Oğuz, ileride her duyguyu keskin cümleleriyle anlatabilecek kadar iyi bir muharrir olabilecekti.
Tüm çocukluğu boyunca sessizdi; lakin çok da uyanıktı. Zekâsını en iyi sokakta gördüğü ne varsa karikatürize ederek anlatışıyla seriyordu gözler önüne. Oğuz, ince espri anlayışıyla gençlik yıllarına kadar karikatürler çizdi.
EĞİTİM HAYATI
Oğuz, eğitim hayatını Ankara’da sürdürdü. İlköğretimi tamamladıktan sonra Ankara Maarif Koleji’ne girdi. Tüm okul hayatı boyunca başarılı bir öğrenci olmuştu. Zira en iyi dostu kitaplardı; sessiz dünyasına onlardan öbür kimseyi almayı tercih etmemişti. Liseden yüksek bir ortalama ile mezun oldu ve Shakespeare’in “Hırçın Kız” oyununda sahnedeydi.
Oğuz, buram buram sanat yanan, sanat kokan bir gençti. Eşref Ün ve Turgut Zaim’den fotoğraf dersleri de almıştı. Lakin babası için bunlar tam anlamıyla “lafügüzaf” idi.
Zira Cemil Beyefendi hoş sanatların karın doyurmayacağı kanaatindeydi. Bu durum için Eşref Üren’in Oğuz’a kurduğu tek cümle, “Babana söyle sana köşe başında, işlek bir yerde bakkal dükkânı açsın o vakit. Uygun para kazanırsın”.
Tüm bu olanlar babası ve Oğuz ortasında bir çatışmanın çatırdamalarını oluşturmuştu.
Artık Oğuz çocuk değildi; lakin babasına pek karşı gelecek güçte de değildi. İçinde koca bir isyan, buna tezat lâl olmuş bir dil…
O gün tahminen konuşamadı, hayat çizgisini babasından yana çizdi; lakin yıllar sonra “Babama Mektup”ta konuştu. Fakat o vakit bile cümlelerinde utangaçtı. Annesinin oğlu olduğunu şöyle anlatıyordu: “Çünkü ben babacığım, biraz da hislerimin romantik kısmını, sen kızacaksın fakat annemden tevarüs ettim”.
Yeniden de hakkında kararını vermişti. Kendisinin vermiş olduğu üzere görünen bu karar babasının gölgesinden izler taşıyordu. Babası tarafından “gerçek bir meslek” olarak kabul görecek bir meslek edinmeliydi. İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi’nde üniversite eğitimine başladı.
Sessizliği burada da devam etti. Amfide tercihi daima art sıralardan yana oldu. Zira derslere karşı hiçbir ilgi besleyemiyordu. O denli çok renkli ve heyecanlı bir öğrencilik periyodu olmadı yani.
İki renkten ibaretti: Biri sessizliği, başkası de arkadaşı Turhan Tükel sayesinde tanıştığı Marksizm. Bu yeni tattığı ikinci renk, ona yeni kitaplar kazandırmıştı.
İŞ HAYATI
Oğuz, 1957’de üniversiteden mezun oldu ve çabucak akabinde, askere gitti (1957 – 1959). Burada, edebiyata olan düşkünlüğü sayesinde Cevat Çapan ve Vüsat O. Bener ile tanıştı.
Döndüğünde de çalışma hayatı Kadıköy Vapur İskelesi imalinde Tamir ve Denetim Elemanı olarak başladı. Bir mühlet sonra misyonundan istifa etti ve şimdinin Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi İnşaat Bölümü’nde Öğretim Üyesi oldu. 1975’te de doçentliğini aldı.
Elbette birçok gazete ve mecmuada makaleleri yayımlanıyordu. Bunun üzerine bir de “Topoğrafya” ismini verdiği mesleksel bir kitap yazdı.
Bütün bu üniversitede eğitmenlik macerası boyunca yazmak – çizmek işlerine de devam etti. Adres alışılmış ki askerde kurduğu dostluklar sayesinde “Pazar Postası”ydı. Mecmua artık İstanbul’daydı ve gün gelip kapanana kadar Oğuz’un yazıları ve çevirileri imzasız yayımlandı. Tahminen mecmuada bir ismi yoktu; ancak “Turgut Uyar, Cemal Süreya, Ece Ayhan, İlhan Berk, Attila İlhan” üzere birçok isimle arkadaş olmuştu.
OĞUZ ATAY EVLENDİ
Oğuz Atay ve Fikriye Fatma Gürbüz, 2 Haziran 1961’de ile evlendi. 6 yıl sürecek bu evlilikten Özge ismini verdikleri bir kızları oldu.
TUTUNAMAYANLAR
Arkadaşı Uğur Ünel ile bir şirket kurmuşlardı, o battı. Evliliği bozuldu. Bu süreçte Ünel’in eski eşi Sevin Seydi ile duygusal ve entelektüel açıdan birbirlerini besledikleri bir münasebet başladı ortalarında. Sıkıntı zamanlardı…
1960’larda yazmak işini hâlâ hobi olarak yapıyordu; lakin vakti gelmişti. Oğuz, artık bir roman yazmalıydı ve bu birinci romanını Sevin’e ithaf etmeliydi; daima ve çok sevdiği bayana. 1968’de, “Tutunamayanlar”ı yazmaya başladı.
Bir başka ithaf ettiği kişi de intihar eden, çok sevdiği arkadaşı Ural’dı. “Selim Işık” karakteri Ural’ın ta kendisiydi. Selim, neyin peşinden gitse, neye tutunmaya çalışsa onun ne kadar anlamsız olduğunu fark eden, şu çağdaş hayatın içindeki en yalnız insandı. Arkadaşı “Turgut Özben” ise, görünüşe nazaran kafayı sıyırmış, başının içindeki sesle, “Olric”le konuşuyordu. Her şey, şu hayattaki her şey, pamuk ipliğine bağlıydı. Yazılarında etrafındaki herkes ilham kaynağıydı. Hatta karakterlerin her birinde bir kesim Oğuz vardı.
Romanını bitirdiğinde birinci defa Vüs’at O. Bener’e okuttu. Ona o kadar güveniyordu ki, tavsiyesiyle romanından bir kısım çıkardı. Bu kısım daha sonra kim bilir nerede, nasıl karşımıza çıkacaktı…
Maalesef Ural hayatına kendi isteğiyle son vermişti. Sevin ise Oğuz’un jestine karşılık minnetini gösterebilirdi; birinci kitabın kapağını tasarladı.
Tutunamayanlar 1972’de yayınlandı ve çabucak değerli bir tartışmanın odak noktası hâline geldi. Eleştirmen Berna Moran, kitabı “Hem söyledikleri hem de söyleyiş biçimiyle bir başkaldırı” formunda nitelendirmişti. Ona nazaran Tutunamayanlar’ın edebi yetkinliği Türk romanını çağdaş roman anlayışıyla birebir hizaya getirmişti. Elbette aykırısını düşünenler de kelam konusuydu.
Fakat her ne olursa olsun, Türk Edebiyatı için değerli bir eser olduğu gerçeği değişmiyordu. Tutunamayanlar, “TRT Roman Ödülü”nü kazandı. Bu, dünya gözüyle göreceği tek ödül olacaktı.
OĞUZ ATAY İKİNCİ SEFER EVLENDİ
Pakize Kutlu, Oğuz Atay ile romanı hakkında Yeni Ortam Mecmuası için bir röportaj yaptı ve 30 Eylül 1972’de yayımlandı.
Bir yerde, “Selim öldü. Selimlik de ölmüştür. Muvaffakiyetin insanı sevimsizleştirdiğini yazmıştım bir yerde; ama tutunamayanlığın şirinliğine de kimsenin yanaşmadığını görüyorum. Neden yanaşsınlar? Bir arkadaşımın dediğine nazaran, ben romanda herkesi bir bakıma tutunamayanlığa çağırıyormuşum. Şimdi bir karşılık alamadım” dedi Oğuz Pakize’ye.
O an bilmiyorlardı; lakin ikisi de birbirine tutunacak, çok değil 2 yıl sonra evleneceklerdi.
OĞUZ ATAY’IN YAPITLARI
Tutunamayanlar (1972)
Tehlikeli Oyunlar (1973)
Bir Bilim Adamının Romanı (1975)
Endişeyi Beklerken (1975)
Oyunlarla Yaşayanlar (1975)
Günlük (1987)
Aksiyon bilim (1998)
OĞUZ ATAY’IN EN SEVİLEN KELAMLARI
Bizi diğerleri anlamaz sevgi. Diğerlerinin aklı diğerdir. Bu yüzden ikimizi daima garip bakışlarla süzmüşlerdir. Artık beni de garip, bakışlarla süzenler var. Ben onlara aldırmıyorum. İnsanların beni beğenip beğenmemeleri umurumda değil artık. Ben kendimi tanımakla ilgiliyim.
Artık al yalnızlığımı ört üzerine Olric. Tahminen o vakit bırakıp her şeyi. Gelirim bir yerlerden başlamak için yeniden…
Sen acıyı biriktirmeyi seversin Olric. Sen biriktirmeyi seversin. Haydi devam et artık, kuru yaprakları. Deniz taşlarını. Gözyaşını. Sorulamamış soruları. Senden kalan sesleri. Yaşanamamış paylaşılmışlıkları. Birlikte harcamak üzere kalbinde biriktirilmiş vakitleri ve hüznü. Ve hasreti biriktirmeye.
Öyleyse, ben de hayatımın sonuna kadar birebir yerde kımıldamadan oturacağım. Herkes istediği kadar koşsun. Beni anlayacak insan, oturduğum yerde de beni bulur…
Kolundaki yaralar efendim? Tutunurken o denli oldu Olric. Ya yüreğindeki yaralar efendim? Tutulurken o denli oldu Olric! Pekala ya gözlerindeki suskunluk; ne efendim. Hiç dokunma. Sus Olric.
Meğer kimi beşerler vardır; en çamurlu yerlerden bile kolalı beyaz gömleklerini ve açık renk pantolonlarını kirletmeden çıkarlar. Bu türlü adamlar hayatta muvaffakiyete ulaşırlar.
En tehlikeli söz ama’dır. Evvelce söylenen her söylemi yahut kelimeyi öldürür! Mesela, seni seviyorum fakat gibi…
Çok yükseğe çıkamam; bende yükseklik korkusu var. Kimseyi yarı yolda bırakamam; bende ‘alçaklık’ korkusu var.
İnsan nedir bilir misin Olric? Nedir efendimiz? Ağaçları kesip onlardan kâğıt yapan sonra da o kâğıtlara “ağaçları koruyunuz” yazandır.
Ve yalnızlık sözle birlikte yaşadı insanın içinde, sözler yalnızlığı anlattı ve yalnızlığın içinde eriyip kayboldu. Yalnız sözler dindirdi acıyı ve sözler insanın aklına geldikçe yalnızlık büyüdü, dayanılmaz oldu.
Yemek koyulurken, “Bu kadar yeter” dedikten sonra kesinlikle bir kaşık daha yemek koyan bireye ‘anne’ denir. Ve o her şeye kıymettir.
Yalnızlığına iyi bak, sahip çık. Kaç kişinin emeği var onda kim bilir?
İçimden kentler geçiyor, sen her durakta duruyor, inmiyorsun.
Vakit her şeyin ilacıysa, fazlası intihara girmez mi?
Aslında senin ‘hiçin’ fesat…
Koca bir ömrü harcamak dedikleri gerçeğin altını seninle çizdim ben. sozadresi.com
Elimde değil Olric! Ne efendimiz. Elleri Olric elleri.
Tabiat, sırlarını bakmasını bilene açıklarmış.
Neden yalnızca bir hayal eserisin Olric. Siz gerçeksiniz de ne oluyor efendimiz.
Herkes birikmiş bizi seyrediyor. Dağılın! Kukla oynatmıyoruz burada. Acı çekiyoruz.
Beklenen daima geç geliyor; geldiği vakit da insan öteki yerlerde oluyor.
Yalnızlığı çok seversek, bir gün o da çekip sarfiyat mi?
Ne vakit hayata tutunmaya çalışsak, daima mahrem yerleri geldi elimize.
Cam kırıkları üzeredir bazen sözler; ağzına dolar insanın. Sussan acıtır, konuşsan kanatır.
Uygun geçinmek iki kişinin kusursuz olmasıyla değil, birbirlerinin kusurlarını güzel görmesiyle olur…
İki bayana adamak istiyorum hayatımı. Biri “erkeğim” desin bana, başkası yalnızca baba.
Kimseye göstermem ıstırabımı. Gündüz gülerim, geceleri yalnız ağlarım.
Ben ölmek istemiyorum. Yaşamak ve herkesin burnundan getirmek istiyorum.
Başım cam kırıklarıyla dolu tabip. Bu nedenle beynimin her hareketinde fikirlerim acıyor.
İnsan çok sevdiği halde neden her seferinde terkedilir. Ve beklenenler, neden daima vazgeçildikten sonra gelir.
Siz bilmezsiniz albayım, insanlık tek başına kollarımda can verdi. Yanında kimseler yoktu.
Ne zoruma gidiyor biliyor musun Olric? O’na yazdıklarımı o’ndan öbür herkes okuyor.
Biliyor musun Olric. Artık yalnızlığı bile çok seviyorum, yalnızca onun yapıtı diye… sozadresi.com
Gelir mi dersin Olric. Gelmez, gelemez efendimiz. Neden Olric. Yüreği o kadar büyük sevemez de ondan efendimiz.
Daha kaç kere ıskalayacağız hayatı Olric. Oklarımız bitene kadar efendim.
Neden yalnızlıktan şikayetçidir ki insan. Ne yani, keyifli olması için bir sevgiliye mi muhtaçtır her vakit.
Biliyor musun Olric, benim birçok dostum var. Görüyorum efendimiz, hepsinin sırtınızda izleri var.
Makus bir fotoğraf asarım dehşetiyle hiç fotoğraf asmadım; berbat yaşarım dehşetiyle hiç yaşamadım.
Hiç kimseyi anlamıyorum. İnsanların ortasına karışıp onlara uyduğum için de kendimden nefret ediyorum.
Nedensiz ve sebepsiz sevdim seni. Zira bir sebebi olsa, aşk olmazdı bunun ismi.
Hayatımın başı ve sonu muhakkaktı; hiç olmazsa ortasını kaçırmamalıydım.
Onunla ne vakit lades oynasak daima o kazandı. Kalbimdeyken nasıl aklımda derdim.
Söyle evladım’ diye teselli ederdi annem beni. Söyle de içine hicran olmasın. Hicran oldu anne.
Kimsenin yaşantısını beğenmedim. Kendime uygun bir yaşantı da bulamadım.
Seni seviyorum ve yalnız seni görüyorum. Seninle ilgiliyim öbür her şeyi unutuyorum. Kelamın gelişi değil bu; ben sözümün eriyim öbür manaları olsaydı sözlerimin öbür manalara uygun sözler bulurdum…
Beşerler bozuk para üzeredir. İki seçenek vardır; yazı ya da tipe. Bir yüzünü gösterirken bize başka yüzünü vakit gösterecektir.
Can çekişmek nasıl bir şey bilir misin Olric? Hayır efendimiz, nasıl bir şey . Ona söyleyebileceğin o kadar şey varken susmaktır Olric.
Bir yerde kelam biter. İki kişi karşılıklı kendini tekrarlamaya başlar. Yeni başlayan alakalar bile eskir böylelikle. Çabucak kaçacaksın ki aklın orada kalsın.
Fotoğraf çekilerken, nedense kendimizi gülümsemek zorunda hissediyoruz. Yani aslında ona bile memnunluk oyunu oynuyoruz.
Hayır, dostum ben en acıklı anlarımda bile güldürücü kelamlar bulan bir beşerim, kendime acımam bundandır.
Artık gelecek planlarımı hayattan zımnî yapıyorum. Güya hayat, işini gücünü bırakıp planlarımı bozmak için her şeyi yapıyor.
Son bir talih daha verme, sevgine layık olmayana. Merak etme, aşk yürek işidir ve yüreği olmayanın kalbi kırılmaz nasılsa.
İnsan seviyorsa kaybetmekten korkar. Kıskançlık da bir kaybetme kaygısıdır. Kıskanmıyorsa şayet; gereğince sevmiyordur.
Sigarayı bırak artık diyordun ya bana, ben de bırakmıyordum. Zira senin, benim için üzülüyor olmana içten içe seviniyordum.
Ensonhaber
