Tekno Uzay 6. Kısım : ”Uzaya açılan gizemli kapılar: Asteroitler”
Asteroitler, gezegenlerin ve uyduların oluşumundan artakalan gereçlerin öbekler halinde birleşmesiyle oluşan gök cisimlerine deniyor.
Güneş Sistemi’ndeki asteroitlerin büyük kısmı, Jüpiter ile Mars arasında taraf alan Asteroit Kuşağı’nda nokta alıyor. Fakat bunlardan kimileri yörüngeden ayrılarak Güneş Sistemi’nin iç kesitlerine savrulabiliyor velev Dünya yörüngesine kadar girip insan ömrünü tehdit edebiliyor.
Bilim kişileri, geçmişte dinozorların neslinin tükenmesine yol açan vukuatta olduğu üzere Dünya üzerinde canlı ömrüne ve doğal etrafa büyük zararlar verebilecek çarpışma muhtemelliğine karşı, Dünya’ya yakın asteroitlerin yakından izlenmesi ve anlaşılmasının kıymetini her seferinde vurguluyor.
ASTEROİTLER DÜNYA’YI TEHDİT EDEBİLİR Mİ
İngiliz gökbilimci Edmund Halley, Aralık 1694’te Kraliyet Bilim Cemiyetini acil içtimaya çağırmıştı. İçeriğinin kamuoyuna aktarılmaması kararlaştırılan kapalı içtimada Halley, asteroitlerin Dünya’ya çarpabileceğine dair varsayımlarını birinci defa cemiyet üyeleriyle paylaşmıştı.
Kuyruklu yıldızların güzergahlarını inceleyen Halley, bunlardan kimilerinin Dünya yörüngesiyle kesiştiğini, bu durumun asteroit çarpışmalarını mümkün hale getirdiğini birinci kere açıklamıştı.
Artık sizleri 20. yüzyılın başlarına, Rusya’ya götürelim:
TUNGUSKA VUKUATI
Bu gizemli hadisesi daha evvel Teknoloji Tarihi yazı serimizin 8. kısmında detaylarıyla sizlerle paylaşmıştık. Yeniden de ufak bir hatırlatma yapmakta yarar var.
30 Haziran 1908 günü sabah saat yaklaşık 7:45 sularında, Sibirya’nın orta bölümlerindeki Podkamennaya Tunguska Irmağı yakınlarında büyük bir patlama gerçekleşti.
Bu patlama birinci başta sıradan bir hadise olarak görülebilir, ancak 10-15 megatonluk bir dinamit kütlesinin patlamasına eşdeğer bu patlama, Hiroşima’ya gerçekleştirilen atom bombası saldırısından bin kat daha güçlü.
Patlamaya tanık olanlar kişiler, neredeyse Güneş kadar kuvvetli, mavi bir ışık gördüklerini belirttiler..
Sonradan ortaya çıkan olgulara nazaran bu dev patlama, 80 milyon kadar ağacın yok olmasına ve 3 bin kilometrekarelik ortamın hasar görmesine sebep oldu. Patlamanın neden olduğu sarsıntı ise Avrupa’daki birçok rasathaneden bile kaydedildi.
Patlamanın yarattığı atmosferik basınç değişimi öylesine fazlaydı ki, binlerce kilometre uzaklıktaki İngiltere’den bile hissedildi.
Ayrıyeten patlamanın tesiri, izleyen birkaç gün boyunca Asya ve Avrupa’nın pek çok kısmında gökyüzünün geceleri parlamasına yol açtı.
Rus bilim kişileri tarafından yapılan yeni açıklamalar, bu patlamanın nedeninin bir asteroit olabileceğini ortaya koyuyor. Bilirkişilere nazaran demirden oluşan bir asteroid, büyük bir süratli atmosfere girerek 10 ila 15 bin kilometre arasındaki bir yükseklikten geçip gitti. İşte bu geçiş, Tunguska’daki dev patlamanın yaşanmasına neden oldu.
Bilim kişileri, atmosfere giren asteroidin 100 ila 200 metre çapa ve saniyede 20 kilometre sürate sahip olduğunu tabir ediyor. Ama bu tabirler şu ain için bir kestirimden öteye gidemiyor.
ASTEROİTLER İLE NASIL BAŞA ÇIKILIR: DART VE HERA VAZIFELERI
Dünya’ya yaklaşan bir uzay kayasına karşı korunmak, gök taşlarının hareketlerini titizlikle izlemeyi ve gerektiğinde müdahale ederek yönlendirmeyi gerektiriyor.
ABD Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA), “Asteroid İkilisi Yine Yönlendirme Testi” (DART) ismi verilen uzay vazifesi kapsamında, uzay aracıyla bir asteroite çarparak onun istikametini ölçülebilir formda değiştirmeyi amaçlıyor.
Temmuz 2021’de uzaya fırlatılması planlanan aracın, Dünya ile Mars arasındaki ikiz Didymos asteroitlerinden birine çarpması planlanıyor.
DART uzay aracı, asteroidlerden daha küçük olan ve 170 metre çapındaki Didymos b’ye çarptırılarak yörüngesinden saptırmaya çalışacak.
Çarpışmayı fotoğraflamak üzere İtalyan Uzay Ajansınca (ISA) geliştirilen, “LICIACube” isimli bir hafif küp uydu, DART uzay aracına eşlik edecek.
Öte yandan Avrupa Uzay Ajansı (ESA), “Hera” ismini verdiği araştırma hizmeti kapsamında 2024’te Juventas ve APEX küp uydularını Didymos b asteroidine göndererek tesir değerlendirmesi yapacak.
Didymos asteroidleri Dünya’ya en yakın gök taşları olarak biliniyor.
Gök taşlarının 100 yıldan evvel Dünya’ya yaklaşması beklenmese de test, gezegen savunması hedefiyle asteroidlerin taraflarının değiştirilmesi fikrini pratiğe dökmesi açısından yararlı olacak.
ASTEROİTLERİN GİZEMİ ÇÖZÜLEBİLİR Mİ: HAYABUSA-2 VE OSIRIS-REx VAZIFELERI
Öte yandan gezegenlerin ve sair gök cisimlerinin oluşumuna dair kıymetli ipuçları barındıran asteroitlerin gizeminin çözülebilmesi için çeşitli araştırmalar da yürütülüyor.
Japonya, “Hayabusa 2” uzay aracıyla “Ryugu” asteroidinden, ABD ise “OSIRIS-REx” uzay aracıyla “Bennu” asteroidinden kaya örnekleri toplamayı amaçlayan uzay hizmetleri yürütüyor.
Hayabusa 2’nin Ryugu asteroidinden topladığı örnekleri bu yıl içinde Dünya’ya yollaması beklenirken, OSIRIS-REx’in ağustosta Bennu asteroitine inmesi ve 2023’te topladığı örneklerle Dünya’ya dönmesi hedefleniyor.
Asteroir Kuşağı’ndaki Apollo kümesi asteroitleri arasında mahal alan Ryugu ve Bennu, bilim beşerlerine Güneş Sistemi’nin ve Dünya’nın oluşumuna ufuk açacak yeni haberler sunabilir.
Asteroit Kuşağı’ndan ayrılarak Güneş’e yakın bir yörüngeye yerleşen, akabinde bir merkezkaç savrulmayla tekrar Asteroid Kuşağı’na gelerek Dünya’ya yakın bir yörüngeye yerleşen Ryugu’nun yolculuğu, asteroidlerin devinimine dair ipuçları barındırıyor.
Güneş Sistemi’nin erken oluşum evresinde formlandığı anlaşılan Bennu ise yüzeyinde bol ölçüde su ve karbon molekülerinin izlerini taşıyor.
Canlı hayatının ortaya çıkmasına elverişli bileşenlere işaret eden izler, bilim kişilerine Dünya üzere gezegenin nasıl oluştuğuna dair yeni haberler sağlayabilir.
Tekno Uzay’ın altıncı kısmında, uzaya açılan gizemli kapılar olan asteroitlere kısa bir yolculuk gerçekleştirdik. Bir sonraki kısımda bambaşka uzay yolculuklarıyla önünüzde olacağız.
Aşağıdaki temaslardan Tekno Uzay yazı serimizin 1., 2., üçüncü, dördüncü ve beşinci kısımlarına ulaşabilirsiniz. Kendinize iyi bakın, hoşçakalın.
Tekno Uzay 4. Kısım : ”Dünya’ya en çok benzeyen gezegen: Proxima Centauri b”
Tekno Uzay 5. Kısım : ‘Güneş sisteminin dışından gelen gizemli nesne: Oumuamua”
Ensonhaber
