Memleketler arası Af Örgütü’nün (UAÖ), Kriz Müdahale Ünitesi, başlıklı 160 sayfalık bir rapor yayımladı.
Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde yaşayan Müslüman azınlıklara yönelik baskılarına karşı yeni bir kampanya başlatan ve rapor yayımlayan örgüt, Uygurların, Kazakların ve çoğunluğu Müslüman öteki etnik azınlıkların, devlet eliyle yürütülen ve insanlığa karşı hatalar kapsamına giren sistematik toplu kapatmalara, azaba ve zulme maruz bırakıldığını belirtti.
“TERÖRLE ÇABA KİSVESİ İSMİ ALTINDA”
Raporda, daha evvel kamplarda tutulan şahıslardan toplanan ve Çinli yetkililerinin 2017’den beri bölgenin Müslüman etnik kümelerinin dini geleneklerini, kültürel pratiklerini ve lokal lisanlarını kökten yok etmek için başvurduğu çok sert uygulamaların detaylarından oluşan onlarca yeni tanıklığa yer verildiği belirtildi.
“Terörle mücadele” kisvesi altında işlenen bu hataların etnik Uygurları, Kazakları, Hui Müslümanlarını, Kırgızları, Özbekleri ve Tacikleri gaye aldığı vurgulanan raporda, “Çinli yetkililer, Sincan’ın dört bir yanında dünyanın en gelişmiş nezaret sistemlerinden birini kurdu ve ‘eğitim yoluyla dönüştürme’ merkezleri ismi altında yüzlerce kamptan (gözaltı kampları) oluşan bir ağ oluşturdu.” tabiri kullanıldı.
Bu kamplarda azap ve makûs muamelenin sistematik biçimde uygulandığına işaret edilen raporda, seküler, homojen bir Çin ulusu ve Komünist Parti ülkülerini dayatmak için günlük hayatın tüm taraflarıyla katı bir disiplin altında tutulduğu kaydedildi.
“DAYAK, UYKUDAN MAHRUM BIRAKMAK VE ÇOK KALABALIK”
Rapor, 2017’nin başından bu yana Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde çoğunlukla Müslüman etnik azınlıklara mensup çok sayıda insanın keyfi formda gözaltına alındığını belgeliyor.
Ayrıyeten, raporda, cezaevlerine gönderilen yüz binlerce kişinin yanı sıra gözaltı kamplarına gönderilen yüz binlerce (hatta tahminen de bir milyon yahut daha yüksek sayıda) kişinin buna dahil olduğu vurgulandı.
Örgütün görüştüğü, gözaltı kamplarından hür bırakılan 50’nin üzerinde şahidin tamamının, dini temalı bir fotoğraf bulundurmak yahut yurt dışında yaşayan biriyle haberleşmek üzere büsbütün hukuka uygun görünen davranışları nedeniyle gözaltına alındığı kaydedilen raporda, “2017 sonlarındaki toplu gözaltılara katılan hükümete bağlı bir heyet, örgüte, polisin insanları ikazda bulunmaksızın konutlarından aldığını ve yargılama süreci olmadan tutukladığını belirtti.” denildi.
UAÖ’nin görüştüğü, kamplardan hayatta kalan bireylerin birçoğunun evvel polis merkezlerinde sorgulandığı belirtilen raporda, bu bireylerin kampa gönderilmeden evvel biyometrik ve tıbbi bilgilerinin kaydedildiği bildirildi.
Bu şahısların çoğunlukla “kaplan sandalye” ismi verilen, bedenlerini acı verici durumlarda tutan, demir ayakların ve kelepçelerin bağlı olduğu çelik sandalyelerde sorgulandığına değinilen raporda, polis merkezlerinde dayak, uykudan mahrum bırakma ve çok kalabalığın olduğunun altı çizildi.
HEM KAMPLARDA HEM DE KAMP DIŞINDA NEZARET
Raporda, örgütün görüştüğü, gözaltı kamplarından hür bırakılan bireylerin tamamının azaba yahut öteki tıpta makus muameleye maruz bırakıldığı vurgulanarak, şunlar kaydedildi:
“Her gün insanlık dışına itilmenin kümülatif ruhsal tesirlerinin yanı sıra dayak, elektrik şoku, hücre mahpusu, yiyecek, su ve uykudan mahrum bırakma, çok soğuğa maruz bırakma ve ‘kaplan sandalye’ gibisi azap araçları dahil çeşitli usullerle hareketlerini kısıtlama üzere fizikî azap de buna dahildi. Kimileri 24 saat yahut daha uzun mühlet boyunca ‘kaplan sandalyede’ oturmaya zorlandığını bildirdi. Birebir koğuşta kaldığı bir kişiyi savunduğu için cezalandırılan yaşlı bir bayan dar, karanlık, soğuk ve penceresiz bir odaya götürüldüğünü, burada ellerinin ve ayaklarının zincirlendiğini ve üç gün boyunca demir bir sandalyede oturmaya zorlandığını söyledi.”
Raporda, Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki Müslümanların hem kamplarda hem de kampların dışında “dünyanın en sıkı biçimde nezaret altında tutulan kümelerinden biri” olduğuna işaret edilerek, kamplara kapatılanların tamamının, özgür bırakılmalarından sonraki en az birkaç ay boyunca elektronik araçlarla yahut vazifeliler tarafından neredeyse devamlı nezaret altında tutulduğu aktarıldı.
TEMEL DİNİ VE KÜLTÜREL PRATİKLER ÇOK OLARAK GÖRÜLÜYOR
Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki Müslümanların özgürce ibadet edemediğinin altı çizilen raporda, “Onlarca Müslüman bayan ve erkek, örgüte, bölgesel Çin yetkililerinin İslam’a karşı inanılmaz bir düşmanlık sergilediğini söyledi. Temel dini ve kültürel pratikler ‘aşırı’ olarak bedellendiriliyor ve gözaltı münasebeti olarak kullanılıyor.” tabiri kullanıldı.
Bu nedenle, birçok kişinin dua etmeyi yahut İslam inancını dışarıdan anlaşılacak biçimde göstermeyi bıraktığını belirtilen raporda, “Bu durum kıyafetlere, şahsî bakım ve hatta konuşma biçimine bile yansıyor. Bir erkek, Memleketler arası Af Örgütü’ne, ‘Selamünaleyküm’ bile diyemiyoruz. dedi. Kur’an, seccade ve başka dini eserler aktif biçimde yasaklandı.” denildi.
Raporda, örgütün görüştüğü bireylerin Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nin dört bir yanında mescitlerin, mescitlerin, mezarlıkların ve öbür dini ve kültürel alanların sistematik olarak yıkıldığını yahut öbür gayelerle kullanıma açıldığını anlattığı aktarıldı.
“ÇİN İHLALLERİ ÖRTMEYE ÇALIŞIYOR”
Çin hükümetinin Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde işlediği memleketler arası insan hakları hukuku ihlallerini gizlemek için akıl almaz derecede ileri gittiğinin altı çizilen raporda, “Yetkililer, olanları anlatan herkesi tehdit ediyor, gözaltına alıyor ve berbat muameleye maruz bırakıyor.” sözü kullanıldı.
Alıkonulan yüz binlerce kişinin akıbetinin bilinmediği, birçoğunun hala kamplarda tutuluyor olabileceği belirtilen raporda, “Çin’in resmi bilgileri 2017’den bu yana Sincan’da mahpus cezalarında değerli bir artış olduğunu, uydu imajları ise yeni cezaevi inşaatlarının arttığını gösterirken, birçok kişi uzun müddetli mahpus cezalarına mahkum edildi. Başkaları ise insanların zorla yahut mecburi çalıştırıldıkları yerlere gönderildi.” sözüne yer verildi.
“İNSANLIĞIN VİCDANINI ŞOKE ETMELİ”
UAÖ Genel Sekreteri ve eski Birleşmiş Milletler (BM) Özel Raportörü Agnes Callamard, mevzuya ait yaptığı açıklamada şu sözleri kullandı:
“Çinli yetkililer Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde akıl almaz boyutlarda bir distopik yer kurdu. Uygurlar, Kazaklar ve başka Müslüman azınlıklar, dini ve kültürel kimliklerini yok etmekle tehdit eden insanlığa karşı kabahatler ve öteki önemli insan hakları ihlalleriyle karşı karşıya. Gözaltı kamplarında çok sayıda kişi beyin yıkama, azap ve öteki çeşitte alçaltıcı muameleye maruz kalırken, milyonlarca kişinin de devasa bir nezaret aygıtının hakimiyetinde kaygı içinde yaşaması insanlığın vicdanını şoke etmelidir.
Çin gözaltı kamplarını derhal kapatmalı, keyfi formda bu kamplarda ve cezaevlerinde tutulan bireyleri hür bırakmalı ve Sincan’daki Müslümanlara yönelik sistematik ataklara son vermelidir. Memleketler arası toplum bu felakete kesin surette son vermek için sesini yükseltmeli ve birlikte hareket etmelidir. BM memleketler arası hukuk hatalarında sorumluluk taşıdığı düşünülen bireylerden hesap sormak gayesiyle derhal bağımsız bir soruşturma düzeneği kurmalı ve bölgeye göndermelidir.”
Ensonhaber
